محمود کوشش صبا

میوه ی توت فرنگی یکی از محصولات با ارزش کشاورزی است. کپک خاکستری ناشی از قارچ Botrytis cinerea، یکی از بیماری های مخرب و شایع این محصول بوده، که سبب کاهش میزان کمیت و کیفیت آن می گردد. پژوهش حاضر در قالب 4 آزمایش جداگانه و در راستای هم، تحت شرایط آزمایشگاه، گلخانه و انبار انجام گردید. در آزمایش اول، اثرات ضد قارچی سویه ی بومی مخمر آبزی Yarrowia lipolytica MBC25 (شماره دسترسی در بانک اطلاعات ژنی MH174091) بر عامل بیماری کپک خاکستری در شرایط آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد، که این سویه، توانایی تولید آنزیم های پروتئاز، لیپاز و کیتیناز را دارد. همچنین دراین سویه، توانایی تولید سیدروفور، محلول سازی فسفات و تولید هورمون های جیبرلین و اکسین مشاهده گردید. این سویه سبب بازدارندگی و کاهش معنی دار رشد پرگنه ی بیمارگر در آزمون کشت متقابل و متابولیت های فرار گردید؛ ولی این بازدارندگی در آزمون متابولیت های فرار بیشتر از آزمون کشت متقابل بود. در ارزیابی میزان شدت بیماری کپک خاکستری، روی میوه ی توت فرنگی، در حضور سویه ی مخمری، با دو روش متابولیت های فرار و غوطه وری در سوسپانسیون سلولی مشخص شد، که هر دو روش به طور معنی داری شدت بیماری را در مقایسه با تیمار شاهد کاهش دادند؛ با این حال در این ارزیابی نیز، کاهش شدت بیماری در روش متابولیت های فرار بیشتر از روش غوطه وری در سوسپانسیون سلولی محاسبه گردید. در آزمایش دوم، توان زیست مهاری غلظت های (CFU/mL 108 و 107 ،106 ،105) از سوسپانسیون مخمر در برابر عامل بیماری کپک خاکستری توت فرنگی درشرایط آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد، که غلظت CFU/mL 108 مخمر، بیشترین اثر را در مهار بیماری کپک خاکستری در مقایسه با غلظت های پایین تر نشان داد. در آزمایش سوم، توانایی سویه ی مخمری در کاهش بروز و مهار بیماری کپک خاکستری توت فرنگی، رقم کاماروسا و مقایسه ی آن با قارچ کش سوئیچ در شرایط گلخانه و انبار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد، که این سویه، توانایی کاهش بروز و مهار بیماری کپک خاکستری توت فرنگی را در طی مراحل پیش و پس از برداشت دارد. به گونه ای که غلظت CFU/mL108 آن قادر به مهار 5/80 درصدی بیماری کپک خاکستری در مرحله ی پیش از برداشت بود، که اثربخشی آن از لحاظ آماری هم سطح قارچ کش شیمیایی سوئیچ بود. در مرحله ی پس از برداشت، این سویه به طور معنی داری برتر از قارچ کش شیمیایی سوئیچ عمل کرد. در این پژوهش یک رابطه ی معکوس بین افزایش جمعیت مخمر و کاهش بروز و شدت بیماری مشاهده گردید. در آزمایش چهارم، اثر کاربرد پیش ازبرداشت دو غلظت mL CFU/ 108 و 107 مخمر آبزی Y lipolytica و قارچ کش شیمیایی سوئیچ، بر عمر قفسه ای (20 درجه ی سلسیوس) و انباری (4 درجه ی سلسیوس) میوه ی توت فرنگی رقم کاماروسا به ترتیب، به مدت 6 و 18 روز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد، که کاربرد پیش از برداشت مخمر در غلظت CF/mL 108، سبب کاهش معنی دار بار میکروبی و پوسیدگی های ظاهری در هر دو دما شد. همچنین سبب حفظ مطلوب شاخص های کیفی و حسی میوه گردید. نتایج کلی این پژوهش بیانگر آن است، که کاربرد پیش از برداشت سویه ی مخمری مورد استفاده در این پژوهش، می تواند جایگزین امیدوارکننده ایی برای قارچ کش های شیمیایی باشد و سبب افزایش عمر انباری توت فرنگی گردد.