مهدی کرد

کمبود منابع سطحی آب به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک سبب شده تا منابع آب‌زیرزمینی از جمله منابع آب مصرفی بشمار رود. با این حال رشد روز افزون جمعیت و استفاده بیش از حد از این منابع و عوامل طبیعی و لیتولوژی منطقه می‌تواند منجر به آلودگی این منابع آبی شود. هدف از این پژوهش بررسی ویژگی‌های هیدروژئوشیمیایی و میکروبی چشمه‌های محدوده شهر سنندج و طبقه‌بندی کیفی آنها جهت مصارف شرب و کشاورزی می‌باشد. بنابراین برای انجام این پژوهش درفصل خشک سالی (اوایل پاییز 1402) از 26 چشمه واقع در محدوده شهر سنندج نمونه‌برداری شد.چشمه‌های نمونه‌برداری شده از شماره‌ ۱تا ۲۶ و با علامت‌های اختصاری به صورت ۱(Q.M)،2(Vi)، 3(F.M)، 4(H.R)، 5(H.V)، 6(T.Ch)، 7(H.S)، 8(V.Sh)، 9(HA)، 10(Km)، 11(S.Sh)، 12(D.Sh)،13(D.V)،14(A.V)،15(Sh.M)،16(N.V)،17(S.R)،18(S1.V)،19(S2.V)،20(Tq)،21(Kh)،22(S.K)،23(Sh.K)،24(M.K)،25(G.K) و26(B.K) نامگذاری شدند. پارامترهای فیزیکوشیمیایی , pH , EC , DO , Eh ,T T.D.S و یون‌های Na+ , K+ , Mg2+ , Ca2+ , Cl- , HCO-3 ,CO2-3 , SO2-4 ,NO-3 به روش‌های تیتراسیون و دستگاهی و عناصر سنگین به روش ICP-MS ومیزان کلیفرم کل مورد بررسی قرارگرفتند. باتوجه به نتایج بدست آمده از لحاظ تیپ و رخساره چشمه‌ها به سه گروه تقسیم شدندو21 چشمه‌ در گروه Ca-HCO3، 4 چشمه در گروه Ca-SO4-HCO3 و Ca-HCO3-SO4 و تنها 1 چشمه درگروهNa-Cl قرار گرفت. غلظت HCO-3 در نمونه 2(ویلاشهر)،3(مسجدفاروق‌‌اعظم)، 7(میدان‌حجاب)، 16(روستای ننله)، 18(روستای‌سرخه‌دزج1) و 19(روستای سرخه‌دزج2) و همچنین غلظت Cl- در نمونه 6(تکیه‌و‌چمن) بیشتر از حد استاندارد WHO بود. تمامی نمونه‌ها میزان نیترات کمتر از حد مجازWHO و استاندارد1053 ایران را نشان دادند اما غلظت نیترات در نمونه های 1(مسجد‌قرادیان)، 10(محله کمیز)، 11(شهرک‌ساحلی)، 12(شهرک‌دگایران)، 14(روستای‌آساوله)، 15(مسجد‌شیخ‌ره‌ش)، 18(روستای‌سرخه‌دزج1) و20(محله‌تقتقان) بیشتر از 10 میلی‌گرم برلیتر بود که نشان‌دهنده آلوده شدن احتمالی منابع آب توسط فاضلاب شهری، کودهای کشاورزی و چمنزارها است. اگرچه غلظت سولفات در تمامی نمونه‌ها کمتر از حد مجاز بود اما میزان سولفات در نمونه‌های 1(مسجدقرادیان)، 11(شهرک‌ساحلی)، 12(شهرک‌دگایران) و 20(محله‌تقتقان) به میزان قابل توجهی بالا بود که احتمال آلوده شدن این چشمه‌ها توسط فاضلاب شهری داده می‌شود. غلظت کلر در نمونه ۶(تکیه‌وچمن)طبق استاندارد WHOبیشتر از حد مجاز بود. همچنین چشمه‌های۲(ویلاشهر)، 3(مسجدفاروق‌اعظم)، 7(میدان‌حجاب)، 16(روستای‌ننله)، 18(روستای‌سرخه‌دزج۱) و 19(روستای‌سرخه‌دزج۲) برطبق استاندارد WHO دارای غلظت HCO-3 بیشتر از حد مجاز می‌باشند.برطبق نمودار ویلکاکس و USSL نمونه‌های 6(تکیه‌وچمن) و7(میدان‌حجاب) در رده خوب تا قابل‌قبول و C3S1 و باقی نمونه‌ها در رده عالی تا خوب و C2S1 گرفتند، بنابراین تمامی چشمه‎هابرای کشاورزی مناسب بودند.از لحاظ میکروبی چشمه‌های 1(مسجدقرادیان) ،2(ویلاشهر) ،3(مسجدفاروق‌اعظم) ،5(روستای‌حسن‌آباد) ،6(تکیه‌وچمن)، 11(شهرک‌ساحلی)، 12(شهرک‌دگایران)، 13(روستای‌دوشان)، 14(روستای‌آساوله)، 15(مسجدشیخ‌ره‌ش)، 19(روستای‌سرخه‌دزج۲) و20(محله‌تقتقان) به کلیفرم کل آلوده بودند. تمامی چشمه‌ها عاری از هرگونه آلودگی ناشی از عناصر سنگین بودند.