محمد حسین قلی زاده

این تحقیق با هدف واکاوی تغییرات دمای حداکثر ماهانه در سطح ایران انجام گرفت. بدین منظور از داده‌های دمای ماهانه 93 ایستگاه سینوپتیک در سطح کشوردر دوره آماری 2018- 1990 استفاده شد. از روش آماری من کندال جهت روندیابی داده‌ها و برآوردگر شیب سن برای تخمین مقدار تغییرات دمای حداکثر ماهانه نسبت به میانگین دوره استفاده شد. از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت ترسیم نقشه ها و به روش کریجینگ عمل درونیابی انجام گرفت. ارزیابی تغییرات دمای حداکثر در ماه ژانویه در سطح ایران نشان داد درتمام ایران تغییرات افزایشی در دمای حداکثر رخ داده است و دراغلب نواحی نرخ افزایشی دردمای حداکثر 9/0 تا 4/1 درجه سانتی گراد بوده است.. همچنین در ماه فوریه تغییرات افزایشی دمای حداکثر ماهانه درعرصه‌ی ایران بیش از یک درجه سانتی گراد بوده و اثرات آن در نواحی مرکزی، شمال غربی و غربی بیش از سایر نواحی کشور است. میزان افزایش در دمای حداکثر در ماه مارس حدود 22/2 تا 65/2 درجه سانتی گراد و بیش از ماه‌های دیگر در فصل زمستان بوده است بررسی تغییرات دمای حداکثر در ماه‌های فصل بهار نشان داد؛ در عرض‌های بالاتر در سطح ایران تغییرات افزایشی در دمای حداکثر در ماه آوریل بیشتر بوده به میزان 27/0 تا 93/1 و تظاهرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در این نواحی چشمگیرتر است. تغییر دمای حداکثر با روند افزایشی در ماه می ‌به میزان 32/0 تا 02/1 درجه سانتی گراد درگستره ایران رخ داده است و نرخ افزایشی آن در شمال شرق و شمال کشور مشهودتر است. همچنین نرخ افزایش دمای حداکثر در ماه ژوئن 58/0 تا 11/2 درجه سانتی گراد در گستره ایران بویژه در نواحی واقع در عرض جغرافیایی بالاتر محسوس‌تر است مطالعه تغییرات دمای حداکثر در ماه جولای در سطح ایران نرخ افزایشی آن را 37/0 تا 74/0 درجه سانتی گراد نشان داد و شدت آن در نواحی واقع در شمال، شمال غرب و غرب کشور، تاثیر پذیری تغییر اقلیم در آنها بیشتر بوده است. تغییرات دمای حداکثر در ماه آگوست در اغلب نواحی به میزان 05/0 تا 09/1 درجه سانتی گراد و بیشترین تغییرات 4/1 تا 5/2 درجه سانتی گراد در جنوب، شمال و شمال غرب کشور بوده است. در ماه سپتامبر همانند ماه اگوست دمای حداکثر افزایشی بوده و نرخ افزیشی آن در بیشتر نواحی 31/0 تا 57/0 و بیشترین تغییرات به میزان 85/0 تا 17/2 درجه سانتی گراد در غرب، شمال غرب، مرکز و جنوب رخ داده است. در ماه اکتبر تغییرات افزایشی در دمای حداکثر در اغلب نواحی در حدود 2/0 تا 5/0 درجه سانتی گراد رخ داده و شدت آن به میزان 17/1 تا 49/1 در نیمه شرقی کشور مشاهده گردید و در نواحی شمالی، شمال غربی و غربی افزایش در دمای حداکثر در ماه نوامبر محسوس‌تر است و نرخ آن 36/0 تا 94/0 بوده است. اما در شمال شرق کاهش دمای حداکثر به میزان 1/1 درجه سانتی گراد بوده است. در ماه نوامبر دمای حداکتر در اغلب نواحی 69/0 تا 36/1 درجه سانتی گراد افزایش یافته است. تغییرات دمای حداکثر در فصل بهار به میزان 42/1 درجه سانتی گراد مبتنی بر شمال غرب، شمال شرق و غرب بوده و در اغلب نواحی دمای حداکثر 64/0 افزایش یافته است. در فصل تابستان نیز دمای حداکثر در بیشتر نواحی حدود 46/0 درجه سانتی گراد افزایش یافته است و بیشترین تغییرات به میزان 42/1 درجه سانتی گراد در شمال، شمال غرب و غرب بوقوع پیوسته است. در فصل پاییز دمای حداکثر به طور متوسط 59/0 درجه سانتی گراد افزایش یافته است. نرخ افزایش دمای حداکثر در فصل زمستان حدود 89/0 افزایش پیدا کرده است و بیشترین تغییرات به مقدار 7/1 درجه سانتی گراد در نواحی غربی و شمال غرب مشاهده گردید. بدین صورت می‌توان گفت که دمای حداکثر سالانه در سطح کشور افزایش یافته و متوسط آن 7/0 درجه سانتی گراد بوده است. آنچه که از مطالعه تغییرات دمای حداکثر در سطح ایران و در بازه زمانی مورد مطالعه بدست آمد، گویای این واقعیت است که در دمای حداکثر ماهانه تغییرات افزایشی رخ داده و نرخ افزایشی آن در ماه های مارس، آوریل، می ‌و اکتبر بیشتر بوده است و در ماه های فصل تابستان کمتر بوده است. بطورکلی در فصل زمستان و بهار بیشترین نرخ افزایشی در دمای حداکثر بوقوع پیوسته است و اثرات تغییر اقلیم در آنها مشهودتر است.