محمد حسین قلی زاده

این تحقیق با هدف واکاوی تغییرات دمای خشک در ایران زمین با رویکرد تغییر اقلیم انجام شد. برای تحلیل تغییرات دمای خشک در سطح ایران از داده های روزانه دمای خشک در 42 ایستگاه کشور و در بازه زمانی 1979 تا 2019 استفاده شد. برای شناسایی نرخ تغییرات دمای خشک و روند آن در سطح ایران از آزمون من کندال و مدل نوینی به عنوان ITA بهره گرفته شد. نتایج حاصل از برآوردگر شیب سن و ITA همپوشانی نزدیک داده های دمای هوای آنها را نشان داد . اما کیفیت داده های منتج از مدل ITA بالاتر از مدل دیگر بدست آمد. در این تحقیق به منظور آشکارسازی تغییرات دمای خشک؛ نرخ و روند آن در ایستگاه های شهری و غیر شهری مقایسه شد. در این پژوهش حاضر جهت تحلیل داده ها و ترسیم نقشه ها از نرم افزار matlabاستفاده شد. بررسی تغییرات دمای خشک در سطح ایران نشان می دهد که تغییرات افزایشی در دمای خشک در عرصه ی ایران رخ داده است. به گونه ای که نرخ تغییرات دمای خشک در عرض های بالاتر و نیمه شمالی کشور که مبتنی بر نواحی دارای آب و هوای مطلوب تر است بیش از نواحی دیگر است. این موضوع ناشی از کاهش حضور و کاهش فراوانی سیستم های جوی عرض های بالا مانند سیستم های غربی و شمالی به ایران است که نقش اساسی در نوسانات دما و رطوبت در اقلیم ایران دارند. از طرفی تغییر درکاربری اراضی و کاهش سطوح آبی و گیاهی در این نواحی و به تبع آن کاهش در آلبدوی زمین و گرمای ویژه ی آن در افزایش دمای خشک نقش عمده ای دارند. از آنجایی که تغییردما شاهدی از تغییر اقلیم می باشد و تغییر اقلیم در عرض های بالاتر شدیدتر و محسوس تر می باشد؛ نتایج این تحقیق نیز تابع و تاییدی بر این رخداد است. اما در عرض های پایین تر به مانند نیمه جنوبی کشور تغییرات اقلیم و بدنبال آن تغییرات افزایشی دمای هوا کمتر بوده است. نتایج تحقیق نشان دادکه روند افزایشی در دمای هوا در مقیاس های زمانی ماه؛ فصل و سال در سطح ایران رخ داده است. به طوری که.در فصل بهار تغییرات دمای هوا از 2/0- تا 2/1 درجه سانتی گراد به ازای هر دهه در طول دوره مورد مطالعه بوده است. در فصل تابستان نرخ افزایش دمای هوا از 2/0- تا 1 درجه سانتی گراد به ازای هر دهه در طول دوره مورد مطالعه بوده است. در فصل پاییز نرخ تغییرات دمای هوا از 8/0- تا 1 درجه سانتی گراد به ازای هر دهه در طول دوره مورد مطالعه بوده است. به گونه ای که ماه اکتبر بیشترین روند افزایشی دمای هوا و ماه نوامبر با کاهش دمای هوا روبرو بوده اند. درفصل زمستان نرخ تغییرات دمای هوا بین 4/0- تا 2/1 درجه سانتی گراد به ازای هر دهه بوده است..ارزیابی تغییرات دمای خشک در سطح ایران به روش شیب سن و ITA نشان می دهد که افزایش در دمای هوا در سطح ایران رخ داده است و نرخ تغییرات آن در نیمه شمالی کشور و عرض های بالاتر بیش از نواحی دیگر است و در هر دو روش نتایج نزدیک به هم بدست آمده است. نرخ تغییرات افزایشی دمای هوا به روش ITA کمی بیش از روش شیب سن می باشد. آنچه که مهم است؛ این است که تغییرات در دمای خشک رخ داده و در اغلب کشور افزایش در دمای هوا بوقوع پیوسته و می توان گفت تغییرات در دمای هوا شاهدی از تغییر اقلیم در سطح ایران است.