محمد حاجی زاده

سیب یکی از مهم‌ترین و اقتصادی‌ترین درختان میوه مناطق معتدل و سردسیری در جهان شناخته شده است. کشور ایران از لحاظ تولید سیب درختی در رتبه ششم جهانی قرار گرفته است. استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، فارس، تهران و همدان به‌ترتیب عمده‌ترین مناطق تولید سیب در کشور می‌باشند. به منظور بررسی حضور ویروئیدها و برخی ویروس‌های آلوده کننده سیب در غرب و شمال‌غرب کشور، نمونه‌برداری از شش استان کشور (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کرمانشاه، کردستان و همدان) طی سال‌های 1399- 1401انجام شد. حضور ویروئیدهایHop stunt viroid ، Apple dimple fruit viroid،Apple hammerhead viroid ، Apple fruit crinkle viroid،Apple scar skin viroid و Pear blister canker viroid در 137 نمونه جمع‌آوری شده از غرب و شمال‌غرب کشور با دو روش RT-PCR و HTS مورد بررسی قرار گرفتند که ویروئیدهای HSVd، ADFVd و AHVd به ترتیب با میزان آلودگی 100، 72 و 5/6 درصد از غرب و شمال‌غرب کشور ردیابی شدند. برای هر ویروئید، تعدادی جدایه بر اساس منطقه جغرافیایی و نوع رقم انتخاب و توالی‌یابی شدند. توالی‌های به دست آمده با توالی‌یابی سنگر و HTS برای ترسیم درخت تبارزایی مربوط به هر ویروئید مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین، سه ویروس شامل Apple luteovirus 1 ,Apple rubbery wood virus 2 و Citrus concave gum-associated virus که قبلاً از ایران گزارش نشده بودند، در این تحقیق به ترتیب در 21، 5 و 6 درصد نمونه‌های مورد مطالعه ردیابی شدند. ARWV-2 و CCGaV هم در نمونه‌های دارای علائم و هم بدون علائم ردیابی شدند، در حالی که ALV-1 فقط در نمونه‌های دارای علائم ردیابی شد. آلودگی همزمان این ویروس‌ها در سه نمونه مشاهده شد که علائم شدیدی نشان دادند. تجزیه و تحلیل تبارزایی ALV1، ARWaV-2 و CCGaV نشان داد که جدایه‌های ایرانی در کلاد مجزا و نزدیک به فرد برون‌گروه قرار می‌گیرند که بیانگر قدمت جدایه‌های ایرانی در مقایسه با سایر جدایه‌های شناخته شده این ویروس‌ها می‌باشد. این اولین گزارش از حضور ویروس‌های ALV-1, ARWV-2 ,CCGaV و ویروئید AHVd در ایران و حضور ویروئیدهای HSVd و ADFVd از استان‌های آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان، کرمانشاه و همدان می‌باشد.