مسعود داوری

طوفان های گرد و غبار، در بیشتر موارد، پیامد وزش بادهای متلاطمی است که مقادیر زیادی گرد و خاک را از سطح بیابان ها به بالا منتقل کرده و میدان دید را به کمتر از 1 کیلومتر کاهش می دهند. طوفان های گرد و غبار با از بین بردن خاک، حذف مواد آلی و ذرات ریز غنی از مواد غذایی سبب کاهش حاصلخیزی و توان تولیدی خاک می شوند. همچنین اثرات سایشی ناشی از ذرات خاک این طوفان ها، به گیاهان زراعی به ویژه گیاهان جوان نیز آسیب می رساند. از دیگر پیامدهای آن می توان به کاهش قابلیت دید و تأثیرات مخرب آن بر سیستم حمل و نقل جاده ای و هوایی، کاهش نور دریافتی سطح زمین از خورشید و همچنین اثرات زیان بار آن بر سلامتی انسان اشاره کرد (Gerivani et al., 2011). هنگامی که در نواحی بیابانی سرعت باد از m/s 8 بیشتر شود بسته به بافت خاک، رطوبت خاک، چسبندگی ذرات خاک، زبری سطح خاک، پوشش گیاهی و پستی و بلندی های زمین، ذرات ریز خاک وارد جریان اتمسفر شده و با معلق ماندن آنها در فضای نزدیک سطح زمین سبب تولید طوفان های گرد و غبار می شود (شاهسونی و همکاران، 1389). ایران به دلیل واقع شدن در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، به کرات در معرض وقوع طوفان های گرد و غبار محلی و منطقه ای متعدد می باشد. در سال های اخیر، فراوانی و شدت طوفان های گرد و غبار در ایران به ویژه در نواحی غربی، جنوب و جنوب غربی افزایشی معنی دار داشته است. این پدیده اقتصاد، محیط زیست، سلامت و زندگی ساکنین استان هایی مرزی همچون اهواز، ایلام، کرمانشاه و کردستان را به مخاطره انداخته است. به نظر می رسد این افزایش فراوانی و شدت طوفان های گرد و غبار به دلیل خشکسالی و استفاده های بی رویه از منابع طبیعی در ایران و کشورهای همسایه باشد. بارش کم در بخش های جنوبی و جنوب غربی، خشک شدن و کاهش آب دریاچه ها و باتلاق ها، تنک شدن یا از بین رفتن پوشش های گیاهی و وزش بادهای شدید باعث افزایش طوفان های گرد و غبار در بخش های غربی، جنوب و جنوب غربی ایران شده است. افزون بر این، عراق یکی از چشمه های اصلی وقوع طوفان های گرد و غبار ایران است. پروژه های سد سازی در کشورهای همسایه شدت جریان رودخانه های دجله و فرات را بشدت کاهش داده و باعث می شود که دشت های سابقاً حاصلخیز این کشور به بیابان هایی خشک تبدیل شوند (Gerivani et al., 2011). استان کردستان بعنوان یکی از استان های مرزی در غرب کشور ب