محمد دارند

پدیده گرمایش جهانی در حال وقوع و اقلیم درحال تغییر است. اکنون با گذشت بیش از دو سده از حاکمیت صنعت بر جوامع بشر تغییر اقلیم چالشی جهانی و تهدیدی جدی برای محیط زیست کره ی زمین به شمار می رود که به عقیده ی کارشناسان عمده ترین دلیل آن شدت یافتن فعالیت های صنعتی انسان می باشد. افزایش ناهنجاری های جوی نظیر بارش های ناگهانی، وزش طوفان های شدید، خشکسالی و افزایش دما چند سالی است که در برخی نقاط ایران به چشم می خورد. بارش برف در شهرهای جنوبی و مرکزی ایران زمین پس از سال های طولانی، سرمای شدید و بارش تگرگ در فصل شکوفه دهی درختان، گل دهی درختان در فصل زمستان ، تجربه ی دمای بالای 40 درجه ی سانتیگراد در شهرهای کوهستانی و... بدون شک از نشانه ها و نمایه های تغییر اقلیم درگستره ی ایران زمین است. در این پژوهش سعی شد که رفتار زمانی ـ مکانی دما برای 49 ایستگاه همدید در سطح کشور بررسی شود. بدین منظور نخست داده های روزانه ی دما از تاریخ 1/1/1370 تا تاریخ 29/12/1392 خورشیدی گردآوری شد. در گام بعدی جهت پایش مکانی نواحی تقویمی دمایی انحراف معیار ایستگاه های موردنظر در هر سال با انحراف معیار بلندمدت مقایسه شد. سپس میانگین بلندمدت (LTM) در قالب آرایه ای به ابعاد 49×366 برای هر یک از ایستگاه ها آرایش داده شد. در گام بعدی با استفاده از تابعی دیگر اختلاف انحراف از میانگین کلی (Deviation) با انحراف از میانگین سالانه برای هر ایستگاه محاسبه و بدین ترتیب در هر ایستگاه میزان پیشروی و پسروی فصل گرم مشخص شد. سرانجام سه آرایه به نام های (SWS) آغاز فصل گرم، (EWS) پایان فصل گرم و (SWL) طول دوره ی گرم هر سه به ابعاد 49×63 تشکیل شد. سپس برای شناخت پهنه های همگن مکانی ابتدا فواصل اقلیدسی بدست آمد و تحلیل خوشه ای به روش ادغام وارد بر روی چهار سری از داده ها اعمال شد. در نهایت با استفاده از آزمون ناپارامتریک من کندال اصلاح شده وردایی آغاز، پایان و طول دوره ی گرما، آهنگ وردایی و معناداری آن طی دوره ی مورد واکاوی بدست آمد. یافته ها نشان داد که که آغاز دوره ی گرما در ایران زمین مطابق با تقویم رسمی کشور نیست. بدین معنی که فصل بهار لزوماٌ از اول فروردین ماه آغاز نمی شود و در بیشتر ایستگاه ها به ویژه مناطق جنوبی، ایران میانی و عرض های پایین تر، کرانه های خلیج فارس و دریای عمان دوره ی گرما زودتر از موعد همیشگی خود