محمد دارند

هدف از انجام این پژوهش ارزیابی دقت زمانی- مکانی برآورد بارش و دمای پایگاه داده ERA5 بر روی کشور عراق است. برای نیل به این هدف از داده های واکاوی شبکه ای ERA5 ساعتی با تفکیک مکانی 25/0 درجه ی قوسی طی بازه ی زمانی 1/1/1979 الی 31/12/2019 استفاده شده است. در ابتدا برای نیل به اقلیم شناسی و رفتار مکانی و زمانی بارش و دما نقشه های میانگین بلندمدت این دو سنجه طی ماه های مختلف و سالانه بر روی گستره ی کشور عراق تهیه شد. برای آگاهی از نرخ وردایی این دو سنجه مهم اقلیمی از آزمون تحلیل روند من-کندال اصلاح شده و برای برآورد نرخ تغییرات از آزمون تخمین تر شیب خط سن استفاده شده است. نتایج نشان داد که داده های نسخه ی ERA5 پایگاه داده ECMWF به خوبی تغییرات زمانی و مکانی دما و بارش را در عراق نشان می دهند و می توان از این داده ها برای مطالعات مختلف آب وهوایی استفاده کرد. میزان بارش دریافتی سالانه کشور عراق حدود 221 میلی متر در سال است. تغییرات مکانی بارش بر روی گستره ی کشور عراق بسیار شدید است و در فاصله ی اندکی بارش از سمت شمال به جنوب میزان بارش دریافتی به کمتر از نصف می رسد. به لحاظ پراکنش مکانی پربارش ترین مناطق کشور عراق در بخش های شمالی با بارش بیش از 1100 میلی متر در سال و کم بارش ترین منطقه بر روی غرب و جنوب غرب کشور قرار دارد که در طول سال بارشی کمتر از 100 میلی متر را دریافت خواهند کرد. پر بارش ترین ماه سال ژانویه و کم بارش ترین ماه سال اوت است. نقش پیکربندی ناهمواری ها و عرض جغرافیایی بر پراکنش مکانی بارش بر روی گستره ی عراق کاملاً مشهود است. این موضوع خود بیانگر دقت بالای داده های نسخه ی ERA5 پایگاه داده ECMWF در پایش مکانی بارش است. برازش آزمون من کندال اصلاح شده بر روی سری زمانی بارش نشان داد که طی ماه های سرد سال از ژانویه تا دسامبر نرخ بارش دریافتی این کشور روند معنادار کاهشی را تجربه کرده است. نرخ کاهش بارش دریافتی بر روی برخی مناطق جنوبی کشور عراق در ماه فوریه و مناطق شمالی کشور طی ماه دسامبر به بیش از 17 میلی متر به ازای هر دهه است. در ماه آوریل از فصل بهار برخلاف سایر ماه های دیگر سال بارش دریافتی کشور روند افزایشی معناداری را نشان می دهد و بر روی مناطق جنوب شرق کشور نرخ افزایش بارش بین 6 الی 8 میلی متر به ازای دهه است. متوسط دمای کشور عراق حدود 16 درجه ی سانتی گراد است. به لحاظ پراکنش دمایی نیز جنوب شرق کشور عراق گرم ترین منطقه و اقلیم کردستان در شمال کشور به مراتب پایین ترین دما را نشان می دهد. در مناطق جنوب شرقی کشور عراق طی ماه اوت دمای بیشینه به بالای 45 درجه ی سانتی گراد می رسد. نقش پهنه های آب (دریاچه های مناطق مرکزی کشور) بر پراکنش مکانی دما در گستره ی کشور عراق به کمک داده های ERA5 پایگاه داده ECMWF کاملاً آشکار است که این خود بیانگر عملکرد مناسب این پایگاه داده در پایش مکانی و برآورد دما بر روی کشور عراق است. یافته های حاصل از تحلیل روند بیانگر آن است که طی کلیه ی ماه های سال دمای شبانه (کمینه)، روزانه (بیشینه) و شبانه روزی دما (میانگین) افزایش معناداری را به لحاظ آماری نشان می دهد. نرخ افزایش دما طی ماه های سرد سال به مراتب بیشتر از سایر ماه های دیگر سال است. به لحاظ مکانی نیز مناطق شرقی و شمالی کشور افزایش دمای بیشتری را نسبت به سایر مناطق دیگر کشور تجربه کرده اند. بر روی مناطق یادشده نرخ افزایش دما اغلب بیش از 1 درجه ی سلسیوس به ازای هر دهه است.