محمدعلی زارعی

دیابت یک بیماری مزمن است که در اثر نقص ارثی و یا اکتسابی در ترشح انسولین و یا کاهش پاسخ دهی اندام ها نسبت به انسولین ترشح شده ایجاد می شود. چنین نقصی باعث افزایش سطح گلوکز خون می شود که این وضعیت می تواند بسیاری از سیستم های بدن شامل عروق خونی و اعصاب را تخریب کند. در حال حاضر حدود 150 میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری دیابت مبتلا هستند و تخمین زده شده است که این میزان تا سال 2025 به 300 میلیون نفر برسد. مدیریت سطح گلوکز خون یک استراتژی حیاتی در کنترل عوارض دیابت است. مهار آنزیم های دخیل در هضم کربوهیدرات ها می تواند به طور قابل توجهی از افزایش سطح گلوکز خون بعد از صرف غذا، از طریق به تاخیر انداختن هیدرولیز و جذب کربوهیدرات ها، جلوگیری نماید. آلفاآمیلاز و آلفاگلوکوزیداز آنزیم های کلیدی در هضم کربوهیدرات هستند. آلفاآمیلاز، کربوهیدرات موجود در غذا را به الیگوساکارید و دی ساکارید تبدیل می کند و در نهایت آلفاگلوکوزیداز آن ها را به مونوساکارید می شکند، گلوکز آزاد شده به وسیله ی روده جذب می شود و موجب هیپرگلیسمی بعد از صرف غذا می شود. کنترل هیپرگلیسمی بعد از صرف غذا یک استراتژی مهم در مدیریت دیابت، به ویژه دیابت نوع II و کاهش عوارض مزمن مرتبط با بیماری است. بنابراین مهارکننده های آنزیم های تجزیه کننده ی کربوهیدرات ها می توانند در درمان دیابت نوع II مفید باشند. مطالعات قبلی نشان می دهد که عصاره متانولی اندام های هوایی دو گیاه Salvia suffruticosa و Hypericum scabrum اثر مهاری قابل توجهی بر فعالیت آلفاگلوکوزیداز دارند. مطالعه حاضر، با هدف تعیین اندامی از گیاهان فوق که عصاره متانولی آن ها فعالیت مهارکنندگی بیشتری دارد و همچنین تعیین نوع مهار، ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی و محتوای فنل و فلاونویید عصاره اندام های مختلف گیاهان مورد مطالعه، صورت گرفت. پس از تهیه عصاره متانولی از بخش های مختلف گیاهان، اثر مهاری تمامی عصاره ها در چندین غلظت مختلف، در طول موج 405 نانومتر با استفاده از دستگاه میکروپلیت خوان بررسی گردید. هم چنین فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های متانولی اندام های مختلف با استفاده از DPPH، تست احیاء آهن و مقدار فنول و فلاونویید اندازه گیری شد. بیشترین میزان فعالیت مهاری آلفاگلوکوزیداز گیاه Salvia suffruticosa مربوط به غلظت mg/ml160 عصاره اندام گل (100٪ مهار و IC50 برابر با 91/8 mg/ml) بود، و بیشترین میزان فعالیت مهاری گیاه Hypericum scabrum مربوط به غلظت mg/ml 10 عصاره اندام گل (100٪ مهار و IC50 برابر با 34/2mg/ml ) و برگ (81٪ مهار و IC50 برابر با mg /ml98/3) بود. نتایج حاصل از بررسی سنتیکی اثر عصاره متانولی اندام های گل و برگ هر دو گیاه بر روی فعالیت آنزیم آلفاگلوکوزیداز نشان داد که عصاره اندام گل و برگ گیاه Salvia suffruticosa از الگوی مهار مرکب (غیررقابتی-نارقابتی) پیروی می کند و گل گیاه Hypericum scabrum از الگوی مهار مرکب (رقابتی-غیررقابتی) پیروی می کند. هم چنین نتایج به دست آمده نشان داد که عصاره ی متانولی گل گیاه Salvia suffruticosa و گل گیاهHypericum scabrum به ترتیب با EC50 برابر با 46/4 و 58/3 mg/ml، توانایی صد در صد احیاء آهن و در نتیجه دارای قدرت مهار رادیکال آزاد بیشتری هستند. هم چنین اندام گل در هر دو گیاه مذکور حاوی مقدار بالایی از فنول و فلاونوئید در مقایسه با سایر اندام ها هستند. مطابق نتایج حاصل از این تحقیق عصاره متانولی اندام های گل هر دو گیاه دارای اثر مهاری قابل توجهی بر روی فعالیت آنزیم آلفاگلوکوزیداز و در عین حال توان آنتی اکسیدانی بالایی دارند. در نتیجه منابع مناسبی برای استخراج ترکیبات با خاصیت دارویی بالقوه جهت کنترل سطح قند خون بعد از صرف غذا می باشند.