محمدعلی زارعی

آنزیم تیروزیناز یا مونوفنول مونواکسیژناز (1.14.18.1EC.) یک متالوآنزیم است که برای فعالیتش به اتم مس و مولکول اکسیژن نیاز دارد. عملکرد این آنزیم در سلول های اپیدرمی جانوران سبب ایجاد رنگ پوست، مو و چشم ها می شود و در گیاهان نقش دفاعی علیه پاتوژن ها و حشرات را بر عهده دارد و در حشرات نیز در فرآیندهای پوست اندازی و اسکلت سازی نقش دارد. فعالیت زیاد این آنزیم در پستانداران سبب ایجاد بیماری های پوستی و در میوه و سبزی ها نیز سبب سیاه شدن آن ها در مجاورت هوا می شود که این امر منجر به کاهش کیفیت مواد غذایی می گردد. به همین علت مهار آنزیم تیروزیناز می تواند مانع بروز چنین مشکلاتی شود. از طرفی گیاهان و عصاره آن ها منبع غنی و ارزانی از ترکیبات فعال هستند که می توان از آن ها برای مهار تیروزیناز و درمان بیماری های پوستی وابسته به تجمع رنگدانه ملانین استفاده کرد. در این پژوهش جهت یافتن فعالیت مهارکنندگی تیروزیناز در محصولات طبیعی، از 70 گیاه بومی مناطق مرکزی استان کردستان استفاده شده و اثر مهاری عصاره ی هگزانی قسمت های هوایی گیاهان بر روی فعالیت تیروزیناز آزمایش شدند. همه عصاره ها برای فعالیت مهاری تیروزیناز در چهار غلظت 001/0 ،01/0، 1/0 و 1 میکروگرم در میلی لیتر مورد سنجش قرار گرفتند. روش سنجش براساس مطالعات اسپکتروفتومتری با استفاده از میکروپلیت و قرائت جذب در طول موج nm 492 بود و از آربوتین به عنوان کنترل مثبت استفاده شد. در میان عصاره های هگزانی سنجش شده، تنها 10 عصاره ی گیاهی فعالیت مهاری بالای 50 درصد را نشان دادند، که در این میان عصاره گیاه کنگر با نام علمی Gundelia Tourneforti(L.)، درصد مهار قابل توجهی (92/75%) را نشان داد وIC50 آن µg/ml173/0 بود. همچنین نوع مهار آن بر اساس محاسبات سنتیکی و رسم نمودار لینویوربرک، در چهار غلظت ذکر شده به ترتیب به صورت مرکب، رقابتی، غیررقابتی، نارقابتی بود. به نظر می رسد، عصاره ی گیاهانی که بیشترین تاثیر را دارند، به خصوص گیاهGundelia Tourneforti(L.) ، می توانند موضوع تحقیقات بیشتری با هدف بدست آوردن مهارکننده های تیروزیناز جدید با کاربردهای وسیع درمانی و آرایشی از جمله متوقف کردن تجمع رنگدانه های پوستی ناخواسته انسان باشند.