محمدعلی زارعی

سابقه و هدف: آنتی اکسیدان ها گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که به صورت طبیعی در بسیاری از مواد غذایی وجود دارند. این ترکیبات با از بین بردن رادیکال های آزاد به سلول و بافت های بدن کمک می کنند تا از آسیب های اکسیداتیو جلوگیری کنند. مهم ترین آنتی اکسیدان های طبیعی را می توان در غلات، سبزیجات، میوه ها، و ادویه جات یافت. کندر با نام علمی (Boswellia thurifera) گیاهی دارویی، که در طب سنتی عربی از آن برای تقویت حافظه استفاده می شود. صمغ مصطکی از درختچه ای به نام پسته مصطکی(Pistacia lentiscus) تهیه می شود. این صمغ دارای خواص دارویی متعددی بوده و از این رو گیاه مصطکی از جمله گیاهان دارویی محسوب می شود.عصاره های استخراج شده از صمغ گیاه کندر و صمغ گیاه مصطکی توسط حلال های مختلف ممکن است توانایی های متفاوتی از نظر احیا کنندگی داشته باشند. هدف از انجام این پژوهش مقایسه ی خواص آنتی اکسیدانی و محتوای فنول- فلاونوئیدی عصاره صمغ کندر Boswellia Thurifera)) و عصاره صمغ مصطکی(Pistasia Lentiscus) تهیه شده بوسیله حلال های مختلف بود. با این رویکرد که حلال های مختلف قادر به استخراج درصدهای متفاوتی از مواد آنتی اکسیدانی موجود در صمغ کندر و صمغ مصطکی می باشند. مواد وروش ها: حلال های استون، اتیل استات، هگزان، اتانول، متانول و اتر برای استخراج عصاره صمغ کندر و عصاره صمغ مصطکی به روش ماسرایشن و بوسیله دستگاه روتاری اواپوراتور انتخاب شدند. از عصاره های حاصل به منظور بررسی توان احیاکنندگی عصاره صمغ کندر و عصاره صمغ مصطکی توسط حلال های مختلف و با استفاده از فعالیت آنتی اکسیدانی و مهار رادیکال آزاد ۲و۲- دی فنیل-۱- پیکریل هیدرازیل(DPPH) ، استفاده شد. میزان کل ترکیبات فنولی با روش فولین سیوکالچیو اندازه‌گیری شد و فلاونوئید تام با روش ایجاد رنگ کمپلکس آلومینیوم کلراید مورد سنجش قرار گرفت. نتایج: طی آزمایشات انجام شده روی عصاره صمغ کندر و عصاره صمغ مصطکی در غلظت های مختلف از حلال های (استون، هگزان،اتیل استات،متانول،اتر، و اتانول)، کمترین مقدار IC50 برای عصاره هگزانی کندر با mg/ml) 24/2 IC50 =) و عصاره استونی مصطکی با (mg/ml 10/3 IC50 =)، که دارای بیشترین قدرت احیاکنندگی بودند. بیشترین مقدار IC50 برای عصاره متانولی صمغ کندر با (mg/ml 75/64 IC50 =) و عصاره هگزانی مصطکی با (mg/ml 59/12 IC50 =) بود که دارای کمترین قدرت احیاکنندگی بودند. عصاره اتانولی کندر(mg/ml 2675/0) بیشترین و عصاره هگزانی کندر (mg/ml 0825/0) حاوی کمترین مقدار فنول تام بودند. عصاره استونی مصطکی بیشترین(mg/ml 261/0) و عصاره متانولی آن کمترین(mg/ml086/0) مقدار فنول تام بودند. بیشترین مقدار فلاونوئید تام مربوط به عصاره اتری مصطکی (mg/ml 133/0) و عصاره اتری کندر (mg/ml 161/0) و کمترین مقدار فلاونوئید تام مربوط به عصاره متانولی مصطکی (mg/ml 0185/0) و عصاره اتانولی کندر(mg/ml 0435/0) بود. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که عصاره استونی، اتانولی، متانولی، اتیل‌استات، هگزانی و اتری مصطکی و کندر به صورت قابل توجهی دارای اثرات آنتی اکسیدانی بودند که در آزمایشات مربوط به کندر، عصاره متانولی کندر با بالاترین IC50 کمترین توان آنتی اکسیدانی را داشت و عصاره هگزانی کندر با کمترین IC50 دارای بیشترین توان آنتی اکسیدانی بود. در آزمایشات مربوط به مصطکی نیز عصاره مصطکی هگزان با بیشترین مقدار IC50 دارای کمترین توان آنتی اکسیدانی و عصاره استونی مصطکی با کمترین مقدار IC50 دارای بیشترین توان آنتی اکسیدانی بود. از اهداف دیگر این مطالعه بررسی محتوای فنول و فلاونوئیدی عصاره‌های مصطکی و کندر در حلال‌های مختلف بود. که درصد فنول در عصاره اتانولی کندر و عصاره استونی مصطکی دارای بیشترین مقدار و در عصاره هگزان کندر و عصاره متانولی مصطکی دارای کمترین مقدار بود. در بررسی انجام شده برای مقدار فلاونوئید عصاره‌ها بیشترین مقدار فلاونوئید برای عصاره ی اتری صمغ هردو گیاه مصطکی و کندر بود و کمترین مقدار استخراج فلاونوئید مربوط به عصاره متانولی مصطکی و عصاره اتانولی کندر بود. با توجه به رابطه میان محتوای فنول و فلاونوئید و خاصیت آنتی اکسیدانی گیاه مصطکی و گیاه کندر می‌توانند در تامین آنتی اکسیدان‌های طبیعی بدن استفاده شوند در نتیجه می‌توان از این خاصیت به عنوان منابع دارویی مفید مورد استفاده قرار داد.