دیابت بیانگر مجموعه ای از اختلالات خودایمنی، متابولیکی و ژنتیکی است که دارای یک ویژگی اصلی یعنی افزایش قند خون می باشد که شرایط متابولیکی مرتبط با هایپرگلیسمی و ناشی از نقص در ترشح انسولین است که گاهی اوقات با نقص در عملکرد انسولین تشدید می شوند. شواهد بسیاری از آزمایشات نشان داده شده است که دارو های مورد استفاده در درمان دیابت قادر به کاهش گلوکز خون می باشند اما عوارض جانبی حاصل از آن از جمله افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی و همچنین شیوع بالای عوارض گوارشی استفاده گسترده از آن ها را در عمل بالینی محدود می کند در نتیجه به بسیاری از بیماران دیابتی درمان های گیاهی، مکمل و داروهای جایگزین توصیه می شود.اخیراً ثابت شده است که استفاده از مهارکننده های آلفاگلوکوزیداز برای درمان دیابت کارامدترین درمان برای کنترل قندخون بعد از غذا و عوارض زیان آور فیزیولوژیکی آن به ویژه در دیابت نوعII است. آلفاگلوکوزیداز ها مجموعه های آنزیمی هستند که در غشای سلولهای حاشیه ای روده باریک قرار دارند و الیگوساکاریدها را به مونوساکارید ها هیدرولیز می کنند. مهارکننده های آلفاگلوکوزیدازها از نظرساختاری به الیگوساکاریدهای طبیعی شبیه هستند و آن ها موجب مهار برگشت پذیر آنزیم های آلفاگلوکوزید روده متصل به غشا می شوند. بنابراین مهارگلوکوزیدازها تاثیر قابل توجه ی در متابولیسم پلی ساکاریدها، پردازش گلیکوپرتئین ها و تعامل سلولی دارند. یک راهکار که برای درمان دیابت نوع II ایجاد شده است مهار فعالیت آلفاگلوکوزیدازها با استفاده از داروهای مصنوعی است بنابراین ایجاد بازدارنده های از محصولات و گیاهان طبیعی گزینه دیگر برای کنترل قندخون می باشد. شناخت و دستیابی به داروهایی که اثرات سریعتر و عوارض جانبی کمتر داشته باشند، به ویژه با منشأ گیاهی، یکی از اهداف مهم مطالعات امروزی در زمینه درمان دیابت می باشد. هدف از این تحقیق تعیین درصد مهارکنندگی آنزیم آلفاگلوکوزیداز، بررسی خاصیت آنتی اکسیدانی و تعیین مقدار فنول و فلاونوئید تام عصاره متانولی اندام های هوایی جدا شده ی گیاهان وسمه (Isatis cappadocica) و سنبل بیایانی (Eremostachys laevigat) بود. در این مطالعه از آنزیم آلفاگلوکوزیداز مخمر ساکارومایسیس سرویزیه استفاده گردید.فعالیت آنزیم به روش اسپکتروفتومتری در طول موج 405نانومتر و از طریق سنجش میزان پارانیتروفنل آزاد شده از پارانیتروفنیل- آلفا-دی گلوکوپیرانوزید بررسی گردید. از آکاربوز به عنوان کنترل مثبت در سنجش آنزیمی و از اسید آسکوربیک به عنوان کنترل مثبت در تست های آنتی اکسیدانی استفاده شد. هر یک از سنجش ها در سه تکرار انجام شدند. مطابق نتایج این مطالعه، از میان اندام های هوایی دو گیاه، عصاره متانولی اندام ساقه گیاه وسمه (Isatis cappadocica) در چهار غلظت مختلف 1/0 ، 1 ، 5 و 10 میلی گرم بر میلی لیتر فعالیت مهارکنندگی قابل توجه ی بر روی آنزیم آلفاگلوکوزیداز نشان دادند و نوع مهار در غلظت های 1/0 و 5 میلی گرم بر میلی لیتر از نوع مرکب(نارقابتی- غیر رقابتی ) و در غلظت های 1 و 10 میلی گرم بر میلی لیتر از نوع نارقابتی بود . میزان IC50 این عصاره 31/0میلی گرم بر میلی لیتر بود. نتایج به دست آمده نشان داد که عصاره متانولی ساقه وسمه به دلیل توانایی احیاء آهن بیشتر، قدرت مهار رادیکال آزاد بیشتری دارد. بنابراین فعالیت آنتی اکسیدانی قابل توجهی نسبت به سایر اندام های هوایی را دارا می باشد. همچنین این اندام حاوی مقدار بالایی از فنول و فلاونوئید در مقایسه با سایر اندام ها بود. مطابق نتایج حاصل از این تحقیق عصاره متانولی اندام ساقه یکی از گیاهان دارای اثر مهاری قابل توجهی بر روی فعالیت آنزیم آلفاگلوکوزیداز و در عین حال توان آنتی اکسیدانی بالایی است که شاید منبع مناسبی برای استخراج ترکیبات با خاصیت دارویی بالقوه جهت کنترل سطح قند خون بعد از صرف غذا باشد.
