محمدعلی زارعی

اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر، یکی از رایج ترین انواع بیماری ها در افراد سالخورده است که در نتیجه آن، راه های بیوشیمیایی مختلفی دچار اختلال خواهند شد. ویژگی آلزایمر بوسیله اختلال در حافظه، جنون، اختلال شناختی، رفتار غیرعادی و اختلال در فعالیت های روزانه زندگی مشخص شده است. این بیماری، بخصوص در کشورهای توسعه یافته که سن جمعیت رو به افزایش است، به یک مشکل عمده تبدیل شده است. داروهایی که درحال حاضر برای درمان آلزایمر تأیید شده‎اند، از طریق افزایش سطح استیل‎کولین در مغز عمل می‎کنند. استیل‎کولین یک انتقال دهنده عصبی در سیناپس ها است که بعد از آزاد شدن به فضایی سیناپسی، در اثر واکنشی که بوسیله آنزیم استیل‎کولین استراز کاتالیز رخ می‎دهد و به کولین و گروه استیل، هیدرولیز خواهد شد. درمان اولیه و حالت متوسط آلزایمر، اکثراً بر اساس استفاده از مهارکننده‎های آنزیم استیل‎کولین استراز، از جمله دونپزیل (Donepezil )سنتزی و گالانتامین (Galanthamine )می‎باشد. اسـتفاده از مهارکننده‎های آنـزیم کـولین اسـتراز بـه عنـوان دارو در مـواردی رخ مـی دهـد کـه بـدن بـا کـاهش فعالیـت کولینرژیک مواجه باشد و بـا مهـار آنـزیم هیدرولیزکننــده AChE میــزان اســتیل کــولین را در بــدن افزایش دهد. از این دست داروها می توان فیزوستگمین را نام برد که یک مونومتیل کاربامات است. از آن‎جایی که اکثر داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی متعدد هستند، بهتر است از گیاهان جهت کنترل و درمان این عارضه استفاده شود. در همین راستا مطالعه حاضر باهدف مقایسه میزان فعالیت‎های مهارکنندگی آنزیم استیل کولین استراز در عصاره ی برخی از گیاهان مورد استفاده در طب سنتی منطقه کردستان و شهر سنندج می‎باشد. به‎منظور نیل به این هدف، ابتدا صمغ گیاه مصطکی، پودر مویز و پودر کندر بـه میزان کافی، تهیه و از هر گیاه مقدارg10 را درml100متانول خالص و به دور از نور خیسانده سپس مایع فیلتر شده برای تهیه غلظت-های مختلف عصاره متانولی تغلیظ شد. درجهت سنجش فعالیت مهاری گالانتامین برای تعیین50IC، چهار غلظت اولیه μg/ml25/1،5/2،4و 5 تهیه و از گالانتامین به عنوان کنترل مثبت استفاده شد. برای تعیین نوع مهار اعمال شده توسط عصاره-های دارای بیشترین درصد مهارکنندگی، نمودار معکوس مضاعف استفاده و هر غلظت مهار کننده در سه تکرار انجام شد و جذب در nm405 ثبت گردید. نتایج حاکی از آن بود که با افزایش لگاریتم غلظت گالانتامین، درصد مهار استیل کولین استراز افزایش یافته و شیب خطی نمودار رگرسیون 43/23=m ، در حداکثر غلظت mg/ml4/2 گالانتامین و درصد مهار82% ظاهر شد. عصاره متانولی مویز، درحداکثر لگاریتم غلظت مویز که معادل mg/ml 3/2 است، 100% آنزیم استیل کولین استراز مهار شده و عصاره متانولی کندر، درصد مهار استیل کولین استراز افزایش یافته و تا میزان60% صعودی بوده سپس به مقدار جزیی کاهش درصد مهار وجود داشته و بعد روند افزایشی پیدا کرده و عصاره متانولی مصطکی، درصد مهار آنزیم استیل کولین استراز را افزایش داده به طوری که در لگاریتم غلظت mg/ml2 از عصاره متانولی مصطکی96% مهار آنزیم وجود دارد. بیشترینIC50 متعلق به مویز با100% مهارکنندگی آنزیم استیل‎کولین استراز است و اختلاف معناداری بینIC50 عصاره‎های متانولی و گالانتامین مشاهده شد. درغلظتmg/ml 2، مویز 100%، کندر142% و مصطکی78% احیای ترکیب DPPH داشت. نتایج کلی نشان می دهد که عصاره متانولی سه گیاه کندر، مویز و مصطکی، حاوی عوامل مهارکننده بالقوه مؤثری بوده و همچنین بررسی خواص آنتی اکسیدانی عصاره های فوق و مقایسه ی آن با قدرت مهارکنندگی عصاره ها نشان دااد که ظاهرا توان آنتی اکسیدانی هر عصاره با قدرت مهارکنندگی آن رابطه معکوس دارد. در نهایت تلاش برای جداسازی عوامل مهارکننده موثر موجود در عصاره متانولی گیاهان فوق موضوع مناسبی برای پژوهش های آینده با هدف دستیابی به مهارکننده های دارای کاربرد دارویی می باشد.