مقدمه: بیماری دیابت تأثیر عمده ای بر سلامت انسانها دارد. یکی از راه های مفید برای جلوگیری از افزایش قند خون، کاهش جذب روده ای گلوکز از طریق مهار آنزیم های هیدرولیز کننده ی کربوهیدرات ها مانند آلفاگلوکوزیداز است. هدف: یافتن مهار کننده قوی با منشاء گیاهی برای آنزیم آلفاگلوکوزیداز. روش بررسی: عصاره هگزانی اندام های هوایی (گل، برگ، ساقه) در دو گیاه خاکشیر و شاه تره در هفت غلظت مختلف، از نظر فعالیت مهاری آن ها بر آنزیم آلفاگلوکوزیداز مورد بررسی قرار گرفتند. فعالیت آنزیم به روش میکروپلیت اسپکتروفتومتری در طول موج 405 نانومتر بررسی شد. هم چنین ترکیبات موجود در عصاره هگزانی گل خاکشیر و برگ شاه تره که بیش ترین اثر مهاری را روی آنزیم آلفاگلوکوزیداز داشتند، توسط دستگاه GC/MS شناسایی شدند. نتایج: از میان اندام های هوایی دو گیاه، عصاره هگزانی در غلظت 200 میلی گرم بر میلی لیتر برای اندام گل خاکشیر و 300 میلی گرم بر میلی لیتر برای اندام برگ شاه تره، فعالیت مهارکنندگی قابل توجهی بر آنزیم آلفاگلوکوزیداز نشان دادند. میزان IC50 این عصاره ها به ترتیب برابر 88/0 و 04/1 میلی گرم بر میلی لیتر بود. الگوی مهار برای عصاره گل خاکشیر مهار مختلط (رقابتی- غیررقابتی) و برای عصاره برگ گیاه شاه تره از نوع مهار نارقابتی بود. آنالیز GC/MS نشان داد که این عصاره ها حاوی ترکیبات فنیل پروپانوئید و فنل هستند که می توانند مسئول بخشی از اثر مهاری آنها بر روی فعالیت آلفاگلوکوزیداز باشد. نتیجه گیری: عصاره هگزانی این دو اندام، دارای ظرفیت مهارکنندگی موثری هستند و جداسازی عوامل این ظرفیت، با هدف دسترسی به مهارکننده های دارای کاربرد دارویی، می تواند موضوع مناسبی برای پزوهش های آینده باشد.
