محمدعلی محمودی

مقدمه و هدف: گردآمدن درختان به عنوان اصلی‌ترین اجزای اکوسیستم جنگل‌ها دارای پراکنش فضایی خاصی بوده و مشخصه‌های رویشگاهی و محیطی نقش بسزایی را در این پراکنش دارند. گونه‌های درختی با تشکیل تیپ‌های جنگلی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر ویژگی‌های خاک از طریق تولید لاشبرگ بوده و نقش اساسی در کمیت و کیفیت ماده آلی خاک و آزادسازی عناصر غذایی خاک دارند. پژوهش حاضر به بررسی کربن آلی و نیتروژن خاک با روش‌های استخراج با آب گرم و سرد به عنوان شاخصی از تغییرات ماده آلی خاک در دو تیپ مازودار خالص و آمیخته ویول- مازودار در زاگرس شمالی (جنگل‌های آرمرده بانه) می‌پردازد. مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر ویژگی‌های جنگل‌شناسی با 5 قطعه نمونه 400 مترمربعی تصادفی در هر تیپ اندازه‌گیری شد. همچنین خاک زیراشکوب تیپ‌های مورد مطالعه با استفاده از 10 نمونه ترکیبی از عمق 0-10 سانتی‌متری (پس از کنار زدن لایه لاشبرگ) برداشت شد. پس از اندازه‌گیری متغیرهای مورد مطالعه، مقایسه آماری متغیرها در تیپ‌های جنگلی با استفاده از آزمون t مستقل و همبستگی آنها با ضریب همبستگی پیرسون مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین میزان کربن آلی خاک و نیتروژن کل خاک بین تیپ‌های مازودار خالص و ویول- مازودار مشاهده نشد. هر چند که مقادیر کربن آلی و نیتروژن قابل استخراج با گرم و سرد، زی‌توده میکروبی کربن و نیتروژن در تیپ ویول- مازودار بیشتر بود؛ اما این تفاوت به غیر از کربن آلی قابل استخراج با آب سرد معنی‌دار نشد. بین کربن قابل استخراج با آب گرم با زی‌توده میکروبی کربن و کربن قابل استخراج با آب سرد همبستگی معنی‌داری وجود داشت. همچنین بین نیتروژن قابل استخراج با آب گرم با زی‌توده میکروبی نیتروژن و کربن همبستگی معنی‌دار مشاهده شد. در نهایت همبستگی معنی‌داری بین نیتروژن خاک با زی‌توده میکروبی و نیتروژن قابل استخراج با آب سرد وجود داشت، اما ضریب همبستگی کمتر از همبستگی کربن آلی خاک با زی‌توده میکروبی کربن و کربن قابل استخراج با آب سرد بود. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مواد آلی قابل استخراج با آب گرم را می‌توان به عنوان یک شاخص حساس از تغییرات کیفیت ماده آلی در خاک‌های جنگلی استفاده کرد.