چالش‌های زیست محیطی و اقتصادی ناشی از کاربرد کودهای نیتروژن در کشاورزی، سبب افزایش توجه به کارایی مصرف نیتروژن (NUE) شده است. در سال‌های اخیر، استفاده از اصلاح‌کننده‌های خاک، مانند زئولیت، جهت بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و افزایش کارایی مصرف نیتروژن مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این پژوهش بررسی اثر سطوح مختلف زئولیت کلینوپتیلولیت و کود نیتروژن بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک، کارایی مصرف نیتروژن، رشد، عملکرد و تغذیه ذرت (رقم Ksc 260) در شرایط مزرعه بود. این پژوهش به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی و در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد زئولیت کلینوپتیلولیت در چهار سطح (صفر، 5، 10 و 15 تن در هکتار) به‌عنوان کرت اصلی و کاربرد نیتروژن در پنج سطح (صفر، 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به‌عنوان کرت فرعی بودند. در پایان فصل داشت، برخی از ویژگی‌های رشدی گیاه (سطح برگ، طول بلال و قطر بلال)، غلظت عناصر غذایی برگ، عملکرد و اجزای عملکرد (دانه) اندازه‌گیری شد. همچنین وزن مخصوص ظاهری، مقاومت در برابر نفوذ ریشه، ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و غلظت عناصر غذایی در خاک اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که در اثر کاربرد 10 و 15 تن زئولیت در هکتار، ظرفیت تبادل کاتیونی خاک، غلظت نیتروژن کل خاک، غلظت نیتروژن برگ، شاخص سطح برگ، طول بلال، عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن به طور معنی‌داری افزایش یافت. در حالی‌که وزن مخصوص ظاهری خاک و مقاومت در برابر نفوذ ریشه کاهش یافت. بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای کاربرد توأم 150 و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با 10 و 15 تن زئولیت در هکتار بود. تفاوت معنی داری بین عملکرد دانه در این تیمارها وجود نداشت. همچنین نتایج نشان داد بین دو سطح کاربرد کود نیتروژن (150 و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) تفاوت معنی‌داری از نظر مقدار عملکرد دانه وجود نداشت در حالی‌که کارایی مصرف نیتروژن (NUE) در تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به‌طور معنی‌داری بیشتر از تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود. می‌توان نتیجه‌گیری کرد که استفاده توأم از زئولیت (در سطح 10 تن در هکتار) و نیتروژن (150 کیلوگرم در هکتار) می تواند راه‌کار مناسبی برای بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و وضعیت تغذیه‌ای گیاه و همچنین افزایش کارایی مصرف نیتروژن (NUE) و افزایش رشد و عملکرد ذرت باشد.
