کمال نبی اللهی

گندم یکی از مهم ترین گیاهان زراعی در ایران و استان کردستان می باشد.کیفیت خاک شامل کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی است که نقش مهمی در عملکرد گندم دارد. پایش تغییرات شاخص کیفیت خاک، روشی ساده و معمول جهت ارزیابی کیفیت خاک است. این پژوهش به منظور )الف) تعیین مجموعه حداقل ویژگی های مؤثر(MDS) بر کیفیت خاک مزارع گندم دیم، )ب( ارزیابی وضعیت کیفیت خاک با استفاده از شاخص وزنی تجمعی کیفیت خاک، )ج ) بررسی رابطه بین شاخص کیفیت خاک و عملکرد گندم دیم )د( بررسی اثر نوع خاک بر کیفیت خاک و عملکرد گندم دیم و (ح) ارزیابی روش های وزن دهی در منطقه ای به مساحت 5300 هکتار در قروه انجام شد. بر اساس نقشه خاک (در دو رده انتی سولز و اینسپتی سولز) 100 نمونه خاک و عملکرد گندم جمع آوری شد. شش ویژگی شامل رس، CEC، شن، فسفر، پتاسیم و تنفس میکروبی به عنوان مجموعه حداقل داده (MDS) در مزارع گندم با استفاده از روش تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) تعیین شدند. سپس کیفیت خاک با استفاده از شاخص وزنی تجمعی کیفیت خاک در دو مجموعه کل داده (TDS) و مجموعه حداقل داده (MDS) و روش های وزن دهی رگرسیون چندگانه (M) و تجزیه عامل (P) ارزیابی شد. در نهایت شاخص های کیفیت خاک بر اساس دو روش وزن دهی (SQI-P و SQI-M) محاسبه شد. شاخص کیفیت خاک محاسبه شده با استفاده از روش وزن دهی رگرسیون چندگانه (SQI-M) همبستگی معنی داری بیشتری با عملکرد گندم دیم (62/0=r) در مقایسه با شاخص کیفیت خاک محاسبه شده با استفاده از روش وزن دهی تجزیه عامل (SQI-P) داشت (59/0=r). علاوه بر این نتایج نشان داد که میانگین شاخص های کیفیت خاک ( SQI-MوSQI-P) و عملکرد گندم دیم در رده اینسپتی سولز بیشتر از رده انتی سولز بود، اگرچه تفاوت ها معنی دار نبود. بر اساس هر دو شاخص کیفیت خاک (SQI-P، SQI-M)، در رده انتی سولز کلاس های کبفیت خاک یک و دو در مقایسه با رده اینسپتی سولز کمتر بود.