کمال نبی اللهی

کربن آلی خاک به عنوان بزرگترین منبع کربن اکوسیستم خاکی نشان دهنده ی تبادلی مهم ما بین اتمسفر و خاک از طریق فرآیند های فتوسنتز و تجزیه ی ماده ی آلی خاک است. کربن آلی خاک فقط یک منبع برای کربن نیست، بلکه خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک را نیز تحت تأثیر قرار می دهد این امر تأثیر قابل توجهی بر پایداری کشاورزی دارد. بنابراین کربن آلی خاک شاخصی از کیفیت خاک و پایداری محیط زیست خاک است. ذخیره کربن آلی خاک با فعالیت های اخیر بشر مانند تغییر کاربری و مدیریت زمین به شدت کاهش یافته است. مطالعات نشان داده است که میزان انتشار گازهای گلخانه ای به اتمسفر و تشدید گرمایش جهانی با ترسیب کربن آلی در خاک کاهش یافته است. در این زمینه درک تعادل بین ورودی و خروجی کربن آلی خاک و مکانیسم ها و عوامل کنترلی آن راهکاری برای بهبود ترسیب کربن آلی در خاک است تا وظایف مهم اکوسیستم مانند حفظ تنوع زیستی، تولید مواد غذایی و زیست توده به خوبی انجام پذیرد. بنابراین اطلاعات پایه ای مربوط به ذخیره ی کربن آلی خاک برای توصیف پویایی و مبادله ی کربن ضروری است. هدف از تحقیق حاضر، نقشه برداری رقومی کربن آلی خاک در شهرستان مریوان با بهره گیری از داده های کمکی (پارامترهای اراضی و تصاویر ماهواره ای) و مدل شبکه عصبی است. 137 نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی متری خاک از منطقه موردمطالعه به وسعت 20000 هکتار برداشت شد و بافت، هدایت الکتریکی، کربن آلی و واکنش خاک اندازه گیری شد. داده های کمکی از تصویر ماهواره ای لندست 8 سنجنده +ETM و مدل رقومی ارتفاع استخراج گردید. جهت برقراری ارتباط بین پارامترهای کمکی و کربن آلی خاک از مدل شبکه عصبی استفاده شد و در نهایت با استفاده از این مدل کربن آلی خاک منطقه برآورد و نقشه آن تهیه شد. بر اساس نتایج آنالیز حساسیت، شاخص تفاضلی نرمال شده ی پوشش گیاهی، باند 3، شاخص خیسی، شاخص همواری دره و فاکتور شیب- طول شیب، به ترتیب بیشترین تأثیر را در تخمین کربن آلی خاک داشتند. نتایج نشان داد مقدار کربن آلی خاک بین 45/8-26/0 درصد متغیر بوده و بیشترین مقدار کربن آلی خاک در مناطقی که عمدتاً دارای پوشش جنگلی و فیزیوگرافی کوه و تپه هستند و مناطق تحت پوشش تالاب اطراف دریاچه زریبار تخمین زده شد. داده های کمکی در کاربری های مختلف از لحاظ آماری دارای اختلاف معنی داری بودند که ارتباط داده های کمکی با کربن آ