خالد اوسطی

سیستم های پایش در راستای تدوین طرح های مقابله با خشکسالی و مدیریت فعال آن، از ضروری ترین ابزار طراحی برای بررسی تغییرات مکانی و شدت خشکسالی در یک ناحیه می باشند و براساس هشدارهای این سیستم ها، زمان و نوع عملیات پیش بینی شده برای مقابله با خشکسالی فعال می شوند. بر این اساس سیستم های پایش در تدوین طرح های مقابله با خشکسالی و مدیریت آن از اهمیت زیادی برخوردار هستند که بدین منظور از شاخص های خشکسالی برای بیان کمی این پدیده استفاده می گردد. در این مطالعه با توجه به وضعیت آمار بارندگی ایستگاههای سینوپتیک موجود در مناطق شرق و جنوب شرق ایران، داده های بارش سالانه 8 ایستگاه سینوپتیک مشهد، اصفهان، سبزوار، بیرجند، زاهدان، کرمان، بندرعباس و یزد در یک دوره 45 ساله انتخاب گردید. پس از بررسی صحت داده ها و انجام آزمون داده های پرت، همگنی داده ها با استفاده از روش جرم مضاعف بررسی گردید. نواقص آماری داده ها از روش همبستگی برطرف شده و سپس مقادیر شاخص های PNPI، RAI و نیچه، SPI و SIAP محاسبه گردید. براساس شاخص های متعدد خشکسالی با درجات متعدد در تمامی ایستگاهها به وقوع پیوسته است. شدت و فراوانی خشکسالی در سه دوره 15 ساله بررسی شد. براین اساس، برمبنای شاخص های PNPI ، RAI و نیچه شدیدترین خشکسالی ها در 15 سال اول مورد مطالعه(1973-1959) و برمبنای شاخص SIAPو SPI شدیدترین خشکسالی ها در 15 سال سوم مورد مطالعه(2003-1989) بوقوع پیوسته اند. بیشترین وقوع خشکسالی براساس شاخص PNPI مربوط به ایستگاه بندرعباس، براساس شاخص RAI، مربوط به ایستگاه های مشهد و سبزوار ، براساس شاخص نیچه مربوط به ایستگاه های اصفهان، سبزوار و یزد، براساس شاخصSPI مربوط به ایستگاه مشهد، براساس شاخصSIAP مربوط به ایستگاه های یزد و اصفهان بوده است. بر اساس شاخص های متعدد فراگیرترین سال های خشک مربوط به سال های 2001، 1973 بوده است. مجموع نمرات هر شاخص در ایستگاههای شرق و شمال شرق نشان داد که شاخص های نمایه معیار بارندگی سالانه (SIAP) و ناهنجاری های بارش(RAI) دارای دقت بیشتری هستند.