خالد اوسطی

در دهه های اخیر، توسعه مناطق شهری در استان کردستان با رشد سریع و بدون توجه به اثرات هیدرولوژیکی المان های مختلف بر رخداد سیلاب اتفاق افتاده است. در این پژوهش با تلفیق سنجش از دور و مطالعات هیدرولوژیکی، روند تغییرات توسعه شهری در استان کردستان و تاثیر آن بر ضریب رواناب سطحی مورد ارزیابی قرار گرفته است. به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست مربوط به سال های 1984، 1993، 2003، 2013 و 2023، ابتدا روند توسعه ده شهر بزرگ استان کردستان (سنندج، سقز، بانه، مریوان، قروه، بیجار، کامیاران، دیواندره، دهگلان و سروآباد) از نظر زمانی و مکانی بررسی شد. سپس تأثیر روند توسعه مناطق شهری بر پتانسیل سیلاب به کمک روش های ضریب رواناب وزنی و شماره منحنی تجزیه و تحلیل شد. بررسی روند تغییرات توسعه مناطق شهری در استان کردستان نشان داد در چهار دهه اخیر، توسعه مناطق شهری در استان کردستان با رشد سریع و بین 1. 3 تا 5. 17 برابری اتفاق افتاده است. نقشه های استخراج شده از تصاویر ماهواره ای نشان می دهد پهنه همه مناطق شهری استان کردستان در طی دوره 39 ساله مورد بررسی دارای روند افزایشی بوده و در تمام شهر‌ها مساحت محدوده شهری به سرعت افزایش پیدا کرده است. بیشترین تغییر کاربری مربوط به تبدیل اراضی مرتعی و اراضی خاکی به مناطق شهری بوده است. توسعه مناطق شهری باعث تغییرات قابل توجهی در عدد شماره منحنی و ضریب رواناب سطحی شده است بطوریکه طی دوره 39 ساله، میانگین CNوزنی در ده شهر مورد بررسی بین 6. 7 تا 1. 14 واحد افزایش یافته است. این افزایش شماره منحنی باعث شده است ارتفاع متوسط رواناب حاصل از بارش حداکثر روزانه با دوره بازگشت 25 ساله با مقدار 91. 59 در برخی از شهرها حدود 3. 17 میلی متر افزایش داشته باشد که نشان دهنده تشکیل سریع تر رواناب و دبی پیک سیلاب بالاتر در اثر توسعه مناطق شهری در همه مناطق مورد بررسی است. پایش مداوم و مدلسازی اثرات توسعه مناطق شهری بر سیلاب، برنامه ریزی و طراحی مناسب توسعه شهرها، کنترل توسعه مناطق نفوذناپذیر، توسعه فضای سبز، ایجاد باغ های بارانی، حوضچه های نگهداری رواناب و طراحی سیستم مناسب تخلیه سیلاب به عنوان مهم ترین راهکارهای تعدیل اثرات توسعه مناطق شهری بر سیلاب شهری پیشنهاد می گردند.