روند فزاینده رشد شهرها در دهه های اخیر چالش های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی را در پی داشته است که پیامد افزایش طبیعی جمعیت از سویی و مهاجرت و جابجایی آن از سوی دیگر است، در این میان چگونگی رشد و توسعه کالبدی شهرها، ارزش فراوانی دارد. شهرها به گونه هایی از جمله در شکل توسعه میان افزا ، توسعه شهری پیوسته و توسعه شهری گسسته رشد کرده اند. توسعه شهری پراکنده یا به اصطلاح پراکنده رویی شهری، نمودی از توسعه شهری گسسته و در مواردی بسیار بیرون از ضوابط و مقررات شهری و به گونه ای خودرو و برنامه ریزی نشده است. این پدیده سبب دشواری ها، پیامدهای منفی و ناپایداری شهری می شود؛ از این رو بررسی عوامل مؤثر بر ایجاد پراکنده رویی و تأثیرات این پدیده بر شهر ارزش فراوانی دارد. در این نوشتار بارویکردی تحلیلی- توصیفی و با بررسی اسناد و مدارک موجود، پدیده پراکنده رویی در شهر رشت بررسی شده و چند و چون و عوامل آن تحلیل شده است. این بررسی نشان می دهد که رشت، مانند بسیاری از شهرهای ایران همراه با رشد و دگردیسی درونی، به واسطه پراکنده رویی شهری دچار گسست کالبدی شده است. پیوست و توسعه چشم گیر روستاهای پیرامون، گسترش اسکان غیررسمی در پیرامون شهر، گسترش شهر در امتداد گذرگاههای ورودی و ساخت شهرک های پیرامونی، به همراه مکان یابی تجهیزات شهری و خرده کارگاهها در پیرامون شهر پدیده هایی هستند که بر پراکنده رویی رشت دامن زده است. از تحلیل سلسله مراتبی(AHP) برای وزن دهی و مقایسه میزان اهمیت معیارها و زیرمعیارهای به دست آمده در فرایند پژوهش بر پدیده پراکنده رویی شهری در رشت بهره برده شد که نتایج نشان داد اقتصاد منطقه با 0.426 ، آب و هوا و شرایط اقلیمی با 0.319 ، ضعف پایش و مدیریت مکان با 0.138 و روند شهرنشینی امروزین ناشی از حرکات جمعیتی و مهاجرتی با 0.117 به ترتیب از عوامل بنیادین در شکل گیری این فرایند در شهر رشت بوده اند.
