یکی از مهمترین مسائلی که شهرهای کشورهای در حال توسعه را با بحران مواجه کرده است گسترش سکونتگاه های غیررسمی در آنها می باشد. این سکونتگاه ها با تفاوت در تعریف بعنوان مسکن های کنترل نشده، غصبی، در حال تغییر و تحول، حاشیه ای و خود ساخته خوانده شده اند. برآورد می شود که در حدود یک میلیارد نفر در سرتاسر جهان در این سکونتگاه ها زندگی می کنند. این پهنه ها بستری برای بروز و گسترش ناهنجاری ها و ناپایداری ها هستند. تاکنون تلاش های زیادی برای پاسخگویی به این مساله صورت گرفته است که دامنه ای از برخوردهای قهری و پاکسازی تا اقدامات بهسازی و توانمند سازی را در بر می گیرد. شهر کرج نیز به واسطه فاصله کم و دسترسی های متنوع به تهران از سویی و استقرار بخش مهمی از فعالیت های پایه در پیرامون خود، کانون توجه بخش قابل توجهی از جمعیت مهاجر به حوزه شهری تهران شده و یکی از مسائل اساسی آن ایجاد و گسترش اسکان های غیررسمی می باشد. شناخت دقیق این سکونتگاه ها از ابعاد مختلف می تواند راهنمایی مناسب برای ارائه راهکارهای ساماندهی آنها باشد. در این راستا و در گام نخست، بکارگیری روشی برای شناسایی پهنه های اسکان غیررسمی که ضمن داشتن شاخص های سرعت، سهولت و دقت، کم هزینه نیز باشد بسیار ضروری است. هدف از این پژوهش نیز ارائه الگویی با ویژگی های فوق الذکر برای شناسایی سکونتگاه های غیررسمی است. روش تحقیق در این مقاله مشتمل بر سه مرحله است. در مرحله نخست با انجام مطالعات کتابخانه ای و بررسی پژوهش های مختلف ویژگی های عام سکونتگاه های غیررسمی مورد بررسی قرار گرفت. مرحله دوم مبتنی بر مطالعات آزمایشگاهی و انجام مدلسازی و مرحله سوم نیز مبتنی بر انجام مطالعات میدانی، پرسشگری و بازدید بوده است. در فرآیند مقاله حاضر ابتدا معیارها و الگویی عام برای شناسایی سکونتگاه های غیررسمی معرفی گردیده است. سپس بر اساس ویژگی ها و اطلاعات در دسترس از شهر کرج معیارها به کمیت های قابل سنجش در محیط نرم افزار GIS تبدیل و الگویی ویژه برای شناسایی سکونتگاه های غیررسمی شهر کرج ارائه گردید. الگوی پیشنهادی دو سطحی است که در سطح اول از طریق تلفیق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی با محیط GIS و استفاده از قابلیت های تحلیلی این نرم افزار شناسایی اولیه و در سطح دوم با استفاده از داده های حاصل از بازدید میدانی و انجام پرسشگری، شناسایی نهایی از سکونتگا
