کیومرث حبیبی

در چند دهه اخیر شهرهای ایران مانند بسیاری از شهرهای جهان سوم دچار تحولات چشمگیری شده اند. از جمله این تحولات افزایش سریع جمعیت و گسترش پراکنده شهری در اغلب شهرهای کشور می باشد که این امر را می توان ناشی از بی برنامگی در بهره برداری مناسب و علمی از زمین شهری دانست. شهرسنندج به عنوان مرکز مهم جمعیتی در منطقه طی دهه های اخیر رشد شتابانی در افزایش جمعیت و همچنین درگسترش سطح داشته است به گونه ای که گسترش کالبدی- فضایی این شهر طی دوره مذکور هشت روستا را با تمام زمینهای زراعی، باغی و مراتع پیرامونشان در بافت شهر ادغام کرده است. توسعه شهری سنندج در 20 سال اخیر ناشی از دو پدیده اصلی مهاجرت روستائیان و رشد طبیعی جمعیت شهری بوده است چنانکه از 95 هزار نفر در سال 1355 به 320 هزار نفر در سال 1385 رسیده است که 2/3 برابر افزایش نشان می دهد. فرآیند این جهش جمعیتی توسعه شدید فیزیکی شهر بوده است که با در نظر گرفتن عوامل توپوگرافیکی الگوی توسعه قطاعی آن را به الگوی کهکشانی تبدیل نموده است . این توسعه شدید فیزیکی (از 4/1 کیلومتر مربع در سال 1334 به 36 کیلومتر مربع در سال 1389) بیشتر ناشی از فشار تورم خدمات و جمعیت بوده است که باعث هضم روستاهای متعددی چون دگران ، قرادیان ، کمیز، گریاشان در داخل محدوده شهری شده است که هنوز آثار و نشانهای بافتهای روستایی را در این مناطق می توان ملاحظه کرد. بخشی از این توسعه فیزیکی ناشی از سیاستهای برنامه ریزی شده چون شهرک سعدی ، کشاورز، قرادیان ، بهاران ....بوده و بخشی نیز بدون هیچ گونه برنامه و طرح قبلی باعث ایجاد محلاتی چون کانی کوزله ، قشلاق ، فرجه ، گریاشان ، حاجی آباد، غفور... گشته است . ساختار و موقعیت کنونی شهر سنندج ریشه در تحولات گذشته داشته و سیر تحولات اقتصادی - اجتماعی این شهر ضامن شناخت نیروهای توسعه فیزیکی شهر می باشند رشد و توسعه فیزیکی شهر در جهت افقی و گسترش مداوم ساخت و سازهای شهر در اطراف هسته های مرکزی به سوی اراضی کشاورزی اطراف شهر ادامه داشته و در نتیجه باعث هضم و از بین رفتن روستاها و مزارع کشاورزی متعددی شده که این سیر همچنان ادامه دارد. از مهمترین مشکلات این نوع توسعه علاوه بر موارد ذکر شده مسائلی چون ناهنجاری های اجتماعی ، عدم توزیع متناسب کاربریها، افزایش مهاجرتها، خطرات زیست محیطی ، عدم تناسب ویژگی های اراضی با اصول شهرسازی (چون