در عصر حاضر، دانش زیست محیطی به دنبال حفاظت از محیط زیست در پیوند با محیط اجتماعی از طریق افزایش آگاهی های زیست محیطی در سطح جامعه و تقویت دانش و فرهنگ زیست محیطی در زمینه های مختلف جامعه همراه شده است. در این میان تأکید بر نقش زنان به عنوان حافظان محیط زیست بر کسی پوشیده نیست. زنان همواره به عنوآن یکی از اصلی ترین نهادهای تربیتی جامعه و خانواده به شمار می روند که در قرن حاضر در اثر جدیت و سعی خود به پیشرفت های چشمگیری دست یافته اند. مشارکت فعال زنان در جهت نهادینه کردن فرهنگ زیست محیطی و ضرورت ایجاد بسترهای لازم جهت نیل به محیط زیست پایدار امری است که در چند سال اخیر به یک پارادایم جدید در پایداری زیست بوم ها مبدل شده است تا جایی که، آگاهی ساکنین از مسائل زیست محیطی پیرامون به ویژه آگاهی زنان ضروری تلقی می شود. توجه به مناطق مرزی ایران با در نظر گرفتن مرزهای طولانی با کشورهای همسایه که بخش اعظمی از مرزها را عناصر محیط زیستی تشکیل داده است، نیازمند برنامه ریزی و ارزیابی های محیط زیستی می باشد. در این راستا، هدف اصلی این پژوهش تبیین چگونگی اثرگذاری دانش و آگاهی های زیست محیطی زنان مناطق مرزی بر پایداری زیست بوم ها می باشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی است و با رویکرد تحلیلی، ابتدا از منابع اسنادی-کتابخانه ای بهره گرفته و مفاهیم مرتبط با دانش و آگاهی های زیست محیطی زنان را موردبررسی قرار داده و سپس مدل عوامل اثرگذار بر پایداری زیست بوم ها را تبیین نموده است. درنهایت با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری، سنجش میزان اثرگذاری دانش و آگاهی های زیست محیطی زنان سکونتگاه های شهرستان مرزی مریوان انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، «میزان تحصیلات» با ضریب تأثیر 98 درصد مهم ترین متغیر اثرگذار می باشد و در میان عوامل وابسته مدل متغیر «میزان حفاظت از منابع محیطی» بیش ترین تأثیرپذیری را داشته است و بر اساس ضریب تعیین محاسبه شده، متغیرهای مستقل مدل پژوهش تا سطح 90 درصد پایداری زیست بوم ها را تبیین می نمایند. بنابراین می توان گفت که افزایش دانش پایه زنان در سکونتگاه های مرزی می تواند نگرش محیطی آنان را تغییر دهد و در نتیجه احساس مسئولیت نسبت به حفاظت از منابع طبیعی به وجود آورد. درنهایت متناسب با شرایط و موقعیت مرزی مطالعه موردی، راهکارهای اساسی در این زمینه ارائه شده است.
