کیوان بلند همتان

فرهنگ دانشگاهی بیانگر مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها، مفروضات و ایدئولوژی‌هاست که در سبک زندگی، منش و کنش دانشگاهیان مؤثر بوده و موجب تحول آنان می‌شود. مسیر ادامه تحصیل، تعامل با دانشگاه و در چارچوبی گسترده‌تر، تعامل با فرهنگ دانشگاهی از جمله مسیرهایی است که معلمان جهت ارتقای صلاحیت‌ها و توسعه حرفه‌ای خود برمی‌گزینند. با این حال باتوجه به ابهام در تحقق توسعه حرفه‌ای معلمان در این مسیر، چالش‌های ادامه تحصیل معلمان که مانع تحقق تحول فردی و نیل به توسعه حرفه‌ای مورد نظر می‌شوند و ابعاد نامطلوب فرهنگ موجود دانشگاهی، هدف اصلی پژوهش حاضر کاوش مؤلفه‌های فرهنگ مطلوب دانشگاهی و ابعاد تحول فردی ناشی از آن، در راستای توسعه حرفه‌ای معلمان بود. از رویکرد آمیخته و راهبرد اکتشافی متوالی برای پاسخ به پرسش‌های پژوهش استفاده شده‌است. در بخش کیفی، برای گردآوری داده‌ها از انجام مصاحبه‌ی اکتشافی با مشارکت‌کنندگان تحقیق استفاده شد که به شیوه‌ی نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و پس از انجام 12 مصاحبه، اشباع نظری حاصل شد. پس از پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، از تکنیک شش مرحله‌ای Braun & Clarke (2006) برای تحلیل آن‌ها استفاده شد. در بخش کمی، باتوجه به قواعد و حداقل نمونه لازم در روش الگویابی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی که متناسب با هدف پژوهش، داده‌ها و ابزار گردآوری آن‌ها به عنوان روش تحلیل بخش کمی استفاده شده‌است، 183 نفر از اعضای جامعه آماری پژوهش، یعنی معلمان شاغل در آموزش و پرورش استان‌های کرمانشاه و کردستان که درحال حاضر (نیمسال دوم سال تحصیلی 1403-1402) دانشجوی ترم آخر یا دانش‌آموخته‌ی تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد یا دکتری) دانشگاه کردستان طی دو سال اخیر (1402 و 1401)، در رشته‌های مرتبط مورد تأیید آموزش و پرورش هستند، به عنوان نمونه درنظر گرفته شدند. داده‌ها با استفاده از دو پرسشنامه‌ی محقق ساخته‎‌ی فرهنگ مطلوب دانشگاهی و تحول فردی فرهنگیان دانشگاهی، همراه با پرسشنامه‌ی توسعه حرفه‎‌ای معلمان نیوجرسی (2014) گردآوری و با روش‌های آمار توصیفی و استنباطی در نرم‌افزارهای SPSS22 و SmartPLS3مورد تحلیل قرار گرفتند. براساس نتایج پژوهش در بخش کیفی، نُه بعد اصلی فرهنگ مطلوب دانشگاهی از دیدگاه فرهنگیان دانشگاهی شامل دانش‌مداری، آموزش دانشجومحور، هویت آکادمیک، پژوهش‌محوری، نوگرایی، کل‌نگری، محیط ترغیبگر، جامعه‌محوری و استقلال دانشگاهی است. علاوه براین، ارتقای دانش، ارتقای مهارت، اصلاح نگرش، سودمندی اجتماعی و تشکیل هویت آکادمیک پنج بعد اصلی تحول فردی موردانتظار در فرهنگیان دانشگاهی را تشکیل می‌دهند. براساس نتایج پژوهش در بخش کمی، فرهنگ مطلوب دانشگاهی بر توسعه حرفه‌ای معلمان دارای تأثیر مثبت و معنی‌دار (با ضریب مسیر 645/0) است و بخش قابل توجهی از این تأثیر، با توجه به نقش میانجی تحول فردی فرهنگیان دانشگاهی (با ضریب مسیر 405/0) محقق می‌شود که نشانگر ارتباط ابعاد موردنظر در فرهنگ مطلوب دانشگاهی و تحول فردی فرهنگیان دانشگاهی با زمینه‌های مدنظر در توسعه حرفه‌ای معلمان است. بنابراین، توجه به ابعاد فرهنگ مطلوب دانشگاهی و تحول فردی فرهنگیان دانشگاهی می‌تواند نقش مهمی در توسعه و ارتقای صلاحیت‌های حرفه‌ای آنان داشته باشد. در این راستا برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در جهت فراهم نمودن شرایطی در دانشگاه که در راستای ابعاد فرهنگ مطلوب دانشگاهی بوده و زمینه‌ی تحقق مؤلفه‌های تحول فردی در فرهنگیان دانشگاهی را فراهم کند، می‌تواند در جهت ارتقای صلاحیت‌های حرفه‌ای و توسعه حرفه‌ای معلمان مدنظر قرار گیرد.