آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak subsp. daenensis) گیاهی است دارویی، اندمیک ایران و متعلق به خانواده نعناع که از میزان اسانس و تیمول اسانس بالایی برخوردار است. ارزیابی اکوتیپ های مختلف این گیاه به منظور شناسایی برترین اکوتیپ از لحاظ بالاترین درصد اسانس و تیمول و نیز تعیین ارتباط خصوصیات خاکی و اقلیمی با کمیت و کیفیت اسانس آن به منظور شناسایی مناسب ترین اقلیم جهت تعیین محیط کشت ثانویه این گیاه جهت اهلی سازی امری ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش، هشت منطقه (ملایر 1، ملایر 2، جوزان، اراک، خانه میران بالا، خانه میران پایین، شازند، زاغه) از مناطق پراکنش این گیاه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. اسانس نمونه های گیاهی جمع آوری شده از هر منطقه استخراج و پس از تعیین بازده اسانس، اجزای اسانس و مقادیر آنها به کمک دستگاه های GC و GC/MS مشخص گردید. ارتباط بین خصوصیات اقلیمی و خاکی مناطق مورد مطالعه با میزان اسانس و اجزای آن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بیانگر آن بود که اکوتیپ ها اختلاف معنی داری از لحاظ درصد اسانس با یکدیگر داشتند. بیشترین و کمترین درصد اسانس به ترتیب مربوط به اکوتیپ های اراک (5 %) و ملایر 2 (5/2 %) بود. جزء غالب اسانس همه اکوتیپ ها، تیمول بود و بیشترین و کمترین درصد تیمول به ترتیب در اسانس اکوتیپ های جوزان (88/78 %) و ملایر 1 (16/67 %) مشاهده گردید. بین درصد اسانس با میانگین دمای روزانه، رس، سیلت و میزان آهک خاک همبستگی مثبت بالایی وجود داشت که این همبستگی ها می توانند در تعیین محیط کشت ثانویه این گیاه جهت اهلی سازی مفید واقع شوند.
