جلال خورشیدی

همیشه‌بهار با نام علمی Calendula officinalis L. یکی از گیاهان دارویی خانواده کاسنی (Asteraceae) است. این گیاه دارای ترکیبات فلاونوئیدی، ترپنوئیدی، گلیکوزیدی، ساپونین‌، کاروتنوئیدی، آمینواسیدها، استروئیدها و استرول‌ها می‌باشد. از خواص بیولوژیکی آن می‌توان به ضدالتهاب، ضد سرطان، ضد دیابت، بهبود دهنده زخم و محافظت از کبد اشاره نمود. علاوه بر این، این گیاه همچنین در فضای سبز به‌عنوان گیاه زینتی کشت می‌گردد. عوامل محیطی بویژه نور، تاثیر بسزایی در رشد و تولید متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی دارند. بدین منظور، در پژوهش حاضر تأثیر طول دوره روشنایی بر ویژگی‌های رشدی، بیوشیمیایی و فیتوشیمیایی همیشه‌بهار در قالب طرح کاملاً تصادفی ارزیابی گردید. طول دوره روشنایی در چهار سطح طول روز طبیعی، طول روز طبیعی+2 ساعت روشنایی مصنوعی، طول روز طبیعی+4 ساعت روشنایی مصنوعی، و طول روز طبیعی+6 ساعت روشنایی مصنوعی بودند. روشنایی مصنوعی توسط لامپ‌های ال ای دی (ترکیبی از نورهای قرمز، آبی و سفید) با شدت نور 300 میکرومول بر مترمربع بر ثانیه ایجاد گردید. پژوهش مذکور در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال 1402 انجام گرفت. نتایج نشان داد که طول دوره روشنایی روی صفات تعداد روز تا گل‌دهی، طول دوره گل‌دهی، تعداد گل در بوته، وزن تر و خشک گل، وزن تر تک گل، ارتفاع بوته و فعالیت ضداکسایشی گل تاثیر معنی‌داری داشت. در حالیکه صفات قطر گل، تعداد انشعاب اصلی، تعداد برگ در بوته، سطح برگ، وزن خشک برگ، طول و عرض برگ، محتوای رنگدانه‌های کلروفیل و کاروتنوئید، کربوهیدرات محلول کل، فنول کل گل و فلاونوئید گل تحت تأثیر طول دوره روشنایی قرار نگرفتند. با افزایش طول دوره روشنایی، تعداد روز تا گل‌دهی و وزن تر تک گل کاهش یافتند، ولی طول دوره گل‌دهی، تعداد گل در بوته، وزن تر و خشک گل، ارتفاع بوته و فعالیت ضداکسایشی گل، افزایش نشان دادند. طوریکه کم‌ترین تعداد روز تا گل‌دهی (91 روز) و وزن تر تک گل (2/09 گرم)، و بیش‌ترین طول دوره گل‌دهی (66 روز)، تعداد گل در بوته (18/6)، وزن تر گل (38/6 گرم)، وزن خشک گل (5/8 گرم)، ارتفاع بوته (50 سانتی‌متر) و فعالیت ضداکسایشی (84/6 درصد) متعلق به بوته‌های تیمار طول روز طبیعی+6 ساعت روشنایی مصنوعی بودند. بطور کلی، براساس نتایج به‌دست آمده، به‌نظر می‌رسد که در گیاه همیشه‌بهار، افزایش طول دوره روشنایی موجب بهبود ویژگی‌های مرتبط با عملکرد شده و می‌تواند در افزایش تولید نقش بسزایی داشته باشد.