جلال خورشیدی

ارزیابی تنوع بین جمعیت های متعلق به گونه های مختلف یک جنس گیاهی در راستای اهلی سازی یک گیاه خودرو، امری اجتناب ناپذیر است. گل راعی (Hypericum sp.) از مهم ترین گیاهان دارویی بوده که تنوع گونه ای زیادی دارد. در این پژوهش 18 جمعیت متعلق به سه گونه ی Hypericum asperulum Jaub. & Spach (HA)، H. scabrum (HS) و H. vermiculare (HV) از نقاط مختلف استان کردستان در مرحله ی گل دهی کامل جمع آوری و از لحاظ مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بیشترین طول ساقه ی گل دهنده (77/7سانتی متر)، وزن گل و برگ (42/4 گرم)، وزن ساقه (30/9گرم)، وزن بوته (65/6 گرم)، میزان اسانس (0/43 درصد)، فنل کل (204/9میلی گرم گالیک اسید در گرم عصاره خشک) و پتانسیل آنتی اکسیدانی (52/7 میکروگرم عصاره ی خشک در میلی-لیتر) به ترتیب متعلق به جمعیت های HA5، HS3، HA4، HA4، HS4، HV6 و HA5 بود. تعداد، نوع و درصد ترکیبات غالب اسانس در جمعیت های مختلف، متفاوت بود. همبستگی های معنی داری بین برخی از صفات با خصوصیات آب و هوایی و خاکی رویشگاه ها مشاهده شد. ترکیبات پ-سیمن و گاماترپینن اسانس مهمترین صفات در تفکیک جمعیت های گونه ی H. asperulum، کارواکرول، کامفن، ان-دکان و ترانس کاریوفیلن اسانس مهمترین صفات در تمایز جمعیت های گونه ی H. scabrum و ترکیبات سیس- بتا-المنون، بتا-ادسمول و آگاراسپیرول مهمترین صفات در تفکیک جمعیت های گونه ی H. vermiculare شناخته شدند. تجزیه خوشه ای، جمعیت های مورد مطالعه را در سه گروه مجزا قرار داد. به طور کلی نمی توان یکی از جمعیت ها را نسبت به بقیه برتر دانست، چراکه در مورد هر صفت یکی از جمعیت های متعلق به یکی از گونه ها نسبت به بقیه برتر بود.