رمان تاریخی یکی از انواع داستانی است که نویسنده با استفاده از عناصر داستان و شخصیت های واقعی یا خیالی، حادثه ای تاریخی را باز آفرینی کرده و یا به نوعی دست مایه محتوای داستان خود می سازد. این نوع در ادبیات عربی سابقه ای کهن دارد و از اوایل قرن بیستم به بعد به عنوان یک نوع رمان مستقل مورد توجه قرار گرفت. این گفتار بر آن است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی مهم ترین علل گرایش رمان نویسان عرب و مهم ترین ویژگی های این رمان ها را در قرن بیستم بیان نماید. استفاده از حوادث تاریخی به عنوان موضوعات، پیرنگ ها و طرحواره هایی که از دیرباز مخاطبان خاص خود را داشته، الهام از عصور درخشان گذشته و ارجاع خواننده به حافظه تاریخی جوامع عربی و دستاوردهای فرهنگی آن، تلاش برای نادیده گرفتن شکست ها، مشکلات، سرخوردگی ها و بحران های کنونی این جوامع و عدم وجود افقی روشن رو به آینده و در مواردی امید به آینده با تکیه بر پیروزی های گذشته و همچنین نقد تاریخ، از جمله عوامل گرایش رمان نویسان به رمان تاریخی است. از جمله ویژگی های رمان های تاریخی عربی صده اخیر سادگی بیان، انسجام عناصر داستانی، شخصیت پردازی قوی، پیوند میان واقع و خیال و آمیختن زمان واقعی با زمان تخیلی و رئالیسم تاریخی با رمانتیک، گزینش عناوین برانگیزاننده، استفاده از رمز، تعدد راوی و تکنیک های سینمایی و پایان نامختوم، استفاده از تناص و تضمین از داستان های قومی و مثل ها و متون دینی است. ویژگی های محتوایی نیز شامل اسطوره سازی شخصیت های تاریخی، تأثیر از روشنفکران مسلمان، تلاش برای استخراج بن مایه های فکری و کاربردی از تاریخ عربی اسلامی و تاریخ تمدن های باستان جهت تشویق به تفکر، دوری از خرافات و تعصب، هوشیاری نسبت به مقاصد استعمارگران، توجه به اصول اخلاقی و انسانی، توجه به زن به عنوان شخصیتی مهم در روند حوادث و به کارگیری تاریخ در قالبی روایی است
