جمیل امان اللهی

امروزه، ارزیابی کیفیت سرزمین به عنوان ابزاری برای آمایش و پایش محیطزیستی مورد استفاده قرار می گیرد. از آنجایی که مدیریت پایدار سرزمین امر مهمی به نظر می آید، پژوهش حاضر هم به پایش و ارزیابی مدیریت پایدار سرزمین در مناطق حفاظت شده پرداخته است. لازمه مدیریت و حفاظت سرزمین شامل: خاک، آب و هوا، توپوگرافی و ویژگی های زیستی است. این تحقیق با هدف ارزیابی تخریب اکولوژیکی منطقه حفاظت شده کوسالان با استفاده از سنجش ازدور و GIS انجام شده است. ابتدا به منظور آشکارسازی روند تغییرات پوشش گیاهی از تکنیک های سنجش ازدور استفاده شد. تصاویر دو دوره زمانی مربوط به سال های 1989 و 2020 تهیه و با استفاده از نرم افزار Envi 5.3 مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور پس از انجام تصحیحات رادیومتریک و اتمسفریک شاخص NDVI تغییرات پوشش گیاهی در منطقه در دو بازه زمانی مورد بررسی ارزیابی شد. سپس به منظور مدل سازی تخریب اکولوژیک 8 معیار شامل فاصله از روستا، ، فاصله از جاده، نقاط زمین لغزش، شدت فرسایش، شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا و پوشش گیاهی استفاده شد. معیارها با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شدند و با مدل فازی استاندارد شدند. تغییرات پوشش گیاهی در آستانه های مختلف بررسی و تحلیل شد. با توجه به وضعیت پوشش گیاهی در منطقه از 3 آستانه 3/0، 4/0 و 1/0-1 برای این امر استفاده شد. نتایج این ارزیابی نشان می دهد که کیفیت و تراکم پوشش گیاهی در طول این 31 ساله با تغییرات زیادی همراه بوده است و به صورت کلی با کاهش کیفیت و تراکم مواجه بوده است. نتایج مدل سازی تخریب اکولوژیکی نشان داد مؤثرترین معیار در ایجاد تخریب، فاصله از روستا است و به همین ترتیب اوزان بعدی به معیار های پوشش گیاهی، فاصله از جاده، نقاط زمین لغزش، شدت فرسایش، شیب، جهت و کمترین وزن به ارتفاع از سطح دریا اختصاص یافته است. بر اساس نتایج مدل تخریب، پتانسیل تخریب در منطقه به 5 طبقه تقسیم شده است. 176 هکتار دارای پتانسیل تخریب اکولوژیک خیلی کم، 3595 هکتار تخریب کم، 9481 هکتار تخریب متوسط، 11577 هکتار تخریب زیاد و 1620 هکتار دارای پتانسیل تخریب خیلی زیاد می باشند. هم چنین میزان پتانسیل تخریب به صورت درصدی، 66/0درصد تخریب خیلی کم، 56/13 درصد تخریب کم، 77/35 درصد تخریب متوسط، 68/43 درصد تخریب زیاد و 06/11 درصد تخریب خیلی زیاد هست. به طور کلی 50 درصد از مساحت منطقه دارای پتانسیل بالای تخریب اکولوژیکی است.