ارزیابی ریسک یک فرایند شناسایی طبقه بندی و اندازه گیری کمیت ریسک ناشی از یک سناریوی ویژه است که ممکن است تحت تأثیر مجموعه ای از شرایط مشخص اتفاق بیافتد. این پژوهش با هدف ارزیابی ریسک محیط زیست جهت استفاده پایدار از زمین در شهر سنندج انجام گرفت. برای به دست آوردن معیارهای مؤثر بر ریسک از مطالعات انجام شده، اطلاعات در دسترس و همچنین پرسشنامه استفاده شد. توزیع پرسشنامه طی 2 مرحله در بین کارشناسان با تجربه در این زمینه صورت گرفت. وزن لایه هر معیار با استفاده از فرایند سلسله مراتبی و بر مبنای نظرات کارشناسی و اهمیت هر معیار در مسأله ارزیابی ریسک محیط زیست تعیین گردید. در نهایت 5 معیار اصلی ارزیابی شامل توپوگرافی، هیدرولوژی، کاربری اراضی، ترافیک و آلودگی خاک انتخاب شدند. معیارهای انتخاب شده به صورت لایه های مختلف GIS به عنوان ورودی برای به دست آوردن ریسک محیط زیست به نرم افزار Arc GIS نسخه 3/10 معرفی شدند. وضعیت کاربری زمین به 4 طبقه ریسک (بالا، متوسط، پایین و بدون ریسک) تقسیم بندی شد. سپس اقدامات کاهش ریسک، از جمله حفاظت از زمین و جایگزینی زمین تدوین گردید. با توجه به نتایج تحلیل سلسله مراتبی 5 معیار برتر (اهمیت معیار) به ترتیب عبارت بودند از: توپوگرافی، هیدرولوژی، کاربری اراضی، آلودگی خاک و ترافیک. معیار توپوگرافی با ضریب وزنی 276/0 بیشترین تأثیر در ارزیابی ریسک محیط زیست منطقه مورد مطالعه را دارد که این خود نشان دهنده اهمیت این معیار در منطقه مورد مطالعه است. در زیرمعیارهای معیار توپوگرافی که شامل شیب و ارتفاع است به دلیل ضریب بالاتر شیب (670/0) در مقایسه با ارتفاع (330/0) می توان گفت این زیرمعیار در ترسیم نقشه نهایی معیار توپوگرافی بیشتر مؤثر بوده است. در کل به این دلیل که معیار ترافیک به نسبت دیگر معیارها کمترین ضریب وزنی (125/0) را در مقایسه زوجی به دست آورده در ارزیابی ریسک محیط زیست منطقه کمتر تأثیر داشته است. خروجی نهایی نشان داد که بیشتر وسعت منطقه مورد مطالعه (98/44 درصد) در طبقه ریسک پایین قرار دارد. فرایند سلسله مراتبی با توجه به ویژگی های آن می تواند در بررسی موضوعات مربوط به ارزیابی ریسک محیط زیست کاربرد مطلوبی داشته باشد. همچنین سامانه اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزاری مفید و حتی ضروری برای ارتباط دادن معیارهای محیط زیست در فرایند توسعه پایدار اهمیت بسزایی دارد.
