جعفر عبداله زاده

از جمله بیماری‌هایی که در سراسر جهان خسارات اقتصادی جدی به محصول انگور وارد می‌نمایند، می‌توان به بیماری‌های مرتبط با تنه و شاخه انگور اشاره نمود که با عنوان Grapevine Trunck Diseases (GTDs)نام برده می‌شوند. از شایع‌ترین آنها می‌توان به بیماری‌های اسکا (Esca)، پتری (Petri)، ساق سیاه (Black Foot)، سرخشکیدگی بوتریوسفریایی (Botryosphaeria Dieback)، سرخشکیدگی یوتیپایی (Eutypa Dieback) و سرخشکیدگی فوموپسیسی (Phomopsis Dieback) اشاره کرد که به صورت Complex (مجموعه‌ای) می‌باشند و موجب زوال و از بین رفتن سریع یا تدریجی انگور می‌شوند. به منظور شناسایی و مطالعه عوامل قارچی مرتبط با بیماری‌های شاخه و تنه مو در شهرستان‌های سردشت و پیرانشهر واقع در استان آذربایجان‌غربی، تعداد 140 نمونه چوب از درختچه‌های دارای علایم مشکوک به این بیماری‌ها طی فصول تابستان و پاییز سال‌های 1401 و 1402 از باغات انگور مناطق گوناگون این دو شهرستان جمع‌آوری گردید. پس از ثبت مختصات جغرافیایی مکان‌های نمونه‌برداری‌شده، نمونه‌ها با ذکر تاریخ و محل جمع‌آوری در پاکت‌های جداگانه برای انجام بررسی‌های بیشتر و مطالعات تکمیلی به آزمایشگاه قارچ‌شناسی دانشگاه کردستان منتقل شدند. پس از ضدعفونی نمونه‌ها با الکل 70 درصد و قرار دادن روی محیط کشت سترون حاوی عصاره سیب زمینی-دکستروز-آگار (PDA)، تعداد 154 جدایه قارچی به دست آمد که در ابتدا بر اساس ویژگی‌های ریختی به گروههای ریختی تحت عنوان Eutypa، Diaporthe، Alternaria، Botrytis، Fusarium، Cytospora، Epicoccum، Microsphaeropsis، Seimatosporium و Botryosphaeria دسته بندی شدند. گروه ‌بندی جدایه‌های هر گروه ریختی در سطح گونه با استفاده از تکنیک ISSR و آغازگر (GTG)5 جهت انتخاب نماینده برای بررسی های مولکولی انجام شد. بر این اساس تمام 154 جدایه در 18 گروه مارکری قرار گرفتند. جدایه‌های نماینده انتخاب شده در این تحقیق براساس خصوصیات ریختی و توالی نواحی مختلف ژنومی از جمله Actin، β-tubulin، ITS، HSP60، LSU، RPB2، EF1-α و GAPDH به 15 گونه شامل 11 گونه شناخته شده Alternaria atra، Alternaria cantlous، Botryosphaeria dothidea، Cytospora ribis، Cytospora salicina، Fusarium acuminatum، Fusarium brachygibbosum، Epicoccum purpurascens، Kalmusia variispora، Diaporthe ambigua،Seimatosporium marivanicum و 4 گونه جدید Alloeutypa sp.، Alternaria sp.، Botrytis sp. و Paramicrosphaeropsis sp. تعلق داشتند. از این میان گونه جدید از جنس Paramicrosphaeropsis تحت عنوان Paramicrosphaeropsis vitis sp. nov. نامگذاری و رسما معرفی شده است و سایر گونه ها در آینده نزدیک نامگذاری و در مجلات معتبر قارچ شناسی معرفی خواهند شد. گونه‌های Seimatosporium marivanicum (59 جدایه/38 درصد)، Botryosphaeria dothidea (15 جدایه/10 درصد) و Alternaria sp. (14 جدایه/9 درصد) بیشترین فراوانی را نسبت به سایر گونه‌های شناسایی ‌شده در این تحقیق داشتند.