جعفر عبداله زاده

میوه‌های خشک و غذاهای محلی فرآوری شده به عنوان محصولات غذایی مفید و سرشار از قند، پروتئین، ویتامین‌ها، اسیدهای چرب، فیبر و مواد معدنی در جوامع مختلف محبوب و در دسترس هستند. حفاظت از محصولات غذایی در برابر آسیب‌های فیزیکی، شیمیایی و عوامل میکروبی همواره مورد توجه انسان‌ها بوده است که در این میان رشد و فعالیت ریزموجوداتی نظیر قارچ‌های رشته‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. اغلب قارچ‌های مرتبط با موادغذایی هنگام رشد و کلنیزاسیون علاوه بر تجزیه و تخریب ماده غذایی، با ترشح سموم قارچی سلامت مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازند. جهت مطالعه فیلوژنی و تاکسونومی قارچ‌های مرتبط با برخی از مواد غذایی شهرستان مهاباد 519 نمونه از میوه‌های خشک کشمش، زردآلو، سیب، توت سفید و غذای محلی خشک شده ترخینه در فصل پاییز سال 1400 جمع‌آوری گردید. پس از ضدعفونی نمونه‌ها با الکل 70 درصد و قرار دادن روی محیط کشت سترون حاوی عصاره سیب زمینی-دکستروز-آگار (PDA)، تعداد 416 جدایه قارچی به دست آمد که بر اساس ویژگی‌های ریختی به چهار جنس Aspergillus، Penicillium، Alternaria و Rhizopus تعلق داشتند. گروه‌بندی جدایه‌ها با تکنیک ISSR و آغازگر (GTG)5 جهت انتخاب نماینده برای شناسایی مولکولی انجام شد که بر این اساس تمام جدایه‌ها در 30 گروه مارکری قرار گرفتند. شناسایی مولکولی نماینده‌های جنس Aspergillus با توالی‌یابی بخشی از ژن Calmodulin (CaM)، نماینده‌های جنس Penicillium با توالی‌یابی بخشی از ژن Beta-tubulin (BenA)، نماینده‌های جنس Alternaria با توالی‌یابی بخشی از ژن RNA polymerase II second largest subunit (RPB2) و نماینده‌های جنس Rhizopus با توالی‌یابی ناحیه ژنی Internal transcribed spacer از DNA ریبوزومی (ITS) انجام شد که در نتیجه آن 17 گونه‌ شناسایی گردید. گونه‌های شناسایی شده شامل Aspergillus tubingensis، A. niger، A. luchuensis، A. flavus، A. terreus، Aspergillus sp.، Penicillium chrysogenum، P. crustosum، P. dipodomyus، P. palitans، P. polonicum، Alternaria alternata، A. cantlous، A. malorum، Alternaria sp.1، Alternaria sp.2 و Rhizopus arrhizus بودند. گونه‌های Aspergillus tubingensis (155 جدایه/37 درصد)، A. niger (120 جدایه/29 درصد)، Rhizopus arrhizus (30 جدایه/هفت درصد)، Aspergillus favus (22 جدایه/پنج درصد) Penicillium dipodomyus (22 جدایه/پنج درصد) نسبت به سایر گونه‌ها دارای فراوانی بیشتری بودند. براساس نتایج به دست آمده در این تحقیق جدایه‌های شناسایی شده تحت نام‌های Aspergillus sp. و Alternaria sp.2 نماینده گونه‌های جدید برای دانش قارچ شناسی می‌باشند.