حسن سرباز

چکیده هر عمل داستانی را عناصری تشکیل می دهد که دوام و بقای آن اثر به حضور و فعالیت تمامی آن عناصر وابسته است. برخی از این عناصر جزء جدایی ناپذیر و اساسی کار داستانی به شمار می رود و از نقش و اهمیت بیش تری در رمان برخوردارند، مانند: شخصیت، حوادث، پیرنگ، زمان و مکان. زمان را می توان چهارچوب اساسی داستان نامید که حوادث در طول آن پیشرفت می کنند و به وسیله ی آن مراحل مختلف داستان شناخته می شود. هر داستان از لحظه ای مشخص شروع می شود و پس از طی زمانی که ممکن است یک دقیقه، یک ساعت، یک روز و ... باشد به پایان می رسد. در واقع هیچ داستانی بدون زمان نمی-تواند وجود داشته باشد. مکان نیز، یکی از عناصر تشکیل دهنده ی رمان است که حوادث رمان در آن جریان می-یابند و شخصیّت های داستانی در قالب آن به حرکت در می آیند. مکان در رمان، به فضایی تبدیل می شود که تمام عناصر داستان و روابط میان آن ها را در خود جای می دهد و به شکل گیری روند رمان کمک می کند. حنّا مینه، یکی از رمان نویسان معاصر سوریه است که آثار بسیاری در زمینه ی ادبیات داستانی دارد. وی در رمان هایش به خوبی توانسته است بین عناصر اصلی آن، ارتباط و همانگی ایجاد کند. زمان و مکان نیز از جمله این عناصر است که نویسنده در آثار داستانی اش توجه خاصی به آن ها داشته است. رمان «المصابیح الزرق» اولین اثر روایی مینه به شمار می رود که توانسته است تمام عناصر داستان را به خوبی در آن به کار گیرد. نویسنده زمان و مکان را نیز که از عناصر اصلی رمان به شمار می رود، با مهارت کامل در رمان به کار گرفته است. روابط زمانی در این رمان در سه نوع نظم، تداوم و بسامد مشاهده می شود. رویداد های رمان روندی تصاعدی و پیش رونده دارند که گاهی در نظم این روند اختلال به وجود می آید و باعث زمان پریشی می شود که در نوع، فلش بک «Flashback» یا بازگشت به گذشته و «Flashforward» یا پرش به آینده، در رمان دیده می شود. در بحث تداوم، نویسنده از تکنیک های زمانی مختلفی بهره گرفته است که برخی از آن ها موجب افزایش سرعت روایت می شوند مانند: حذف و خلاصه و برخی دیگر موجب کاهش این سرعت می شوند مانند: گفتگو های درونی و بیرونی و درنگ توصیفی. اما در بحث بسامد مشاهده می کنیم که نویسنده در مواردی نیز از تکنیک بسامد مفرد حوادث بهره گرفته است. مکان نیز در رمان های این نویسنده از جایگاه ویژه ای برخوردار