سید جمال الدین اسد آبادی واتحاد اسلامی حسن سرباز استادیاردانشگاه کردستان چکیده قرآن کریم به عنوان آخرین پیام آسمانی با خطاب «إنَّ هذهِ أُمَّتُکُم أمَّهً واحدَهً وأَنَا ربُّکُم فاعبُدُونِ»(سوره انبیاء/92) تمام پیروان دین اسلام را یک امت ویک ملت نامیده وملاک برتری را علم وتقوی نه اصل ونسب وجاه ومقام ودیگر اعتبارات صوری معرفی کرده است تا جلوی هر گونه اختلاف ویرانگر قومی، نژادی ومذهبی را بگیرد. با وجود این جامعه ی اسلامی در طول تاریخ پر فراز ونشیب خود گاهی با نادیده گرفتن این دو اصل مهم دچار اختلاف وتفرقه شده است که در چنین شرایطی مصلحان مسلمان تلاش نموده اند با جلوگیری از تعصبات جاهلانه ودشمنی های ویرانگر مذهبی از ایجاد شکاف در صف مسلمانان جلوگیری کنند. در قرن های سیزدهم وچهاردهم هجری هم که جوامع اسلامی با اختلافات قومی ـــ مذهبی، استبداد داخلی واستعمار خارجی مواجه بودند، سید جمال الدین اسد آبادی با تردد در میان کشورهای مختلف اسلامی از جمله ایران، افغانستان، هندوستان، عثمانی ومصر تمام تلاش خود را به خرج داد تا کشورهای اسلامی وملت های مسلمان را باهم متحد کند وریشه ی استبداد واستعمار را از بین ببرد. در این مقاله تلاش شده است که با استفاده از روش توصیفی وکتابخانه ای نقش سید جمال الدین اسد آبادی در شکل گیری جنبش اتحاد اسلامی وتقریب بین مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار گیرد وبه این نتیجه رسیده است که سید جمال الدین اختلاف نظر علما ومجتهدان اسلامی در مسایل کلامی وفقهی را یک امر طبیعی وفرعی می داند ومعتقد است که این اختلافات نباید موجب تفرقه ودشمنی میان پیروان مذاهب مختلف اسلامی گردد. واژه های کلیدی: سید جمال الدین اسد آبادی، اتحاد اسلامی، تقریب بین مذاهب اسلامی.
