در این پژوهش با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در صنایع غذایی و دارویی و نقش غیرقابل انکار فرآیند خشککردن در فرآوری آنها، یک سامانه خشککن خورشیدی-خلائی برای خشککردن گیاهان دارویی پیادهسازی و ارزیابی شد. دستگاه شامل یک محفظه خشک-کن، محفظه آب سرد، پمپ خلاء، حسگرهای دما، فشارسنج، مدار پایشی آردوینو، پمپ آب، چگالنده و شیرهای پایشی است. به منظور ارزیابی خشککن و سینتیک خشک کردن، آزمایشها بر روی محصول اسطوخودوس در فشار 30 کیلو پاسکال در خشککن خورشیدی-خلائی و خشک کردن در مقابل خورشید، سایه و آون انجام شد. نتایج بررسی سینیتیک خشککردن نشان داد که کمترین و بیشترین زمان خشک شدن به ترتیب مربوط به خشککن خورشیدی-خلائی با 188 دقیقه و سایه با 1620 دقیقه بود. سینتیک خشک کردن در خشککن توسعه داده شده مدلسازی شد. مدل اصلاح یافته هندرسون و پابیس با مقادیر "R" ^"2" بیشتر از 96/0 و مقدار خطای RMSE کمتر از 05/0 به عنوان مدل با بهترین عملکرد انتخاب شد. از اسپکترومتر جرمی (GC-MS) جهت ارزیابی کیفیت اسانس خشک شده در آزمایشهای مختلف استفاده شد. ترکیبهای اصلی اوکالیپتول و بورنئول بیشترین مقادیر را داشتند، بهطوریکه بیشترین مقدار اوکالیپتول برای تیمار خشک کردن در مقابل خورشید 9/30 درصد و بیشترین مقدار بورنئول مربوط به تیمار سایه 6/24 درصد به دست آمد.
