هادی صمیمی اخیجهانی

در این پژوهش با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در صنایع غذایی و دارویی و نقش غیرقابل انکار فرآیند خشک کردن در فرآوری آن ها، یک سامانه خشک کن خورشیدی-خلائی برای خشک کردن گیاهان دارویی پیاده سازی و ارزیابی شد. ساختمان دستگاه شامل یک محفظه خشک کن، محفظه آب سرد، پمپ خلاء، سنسورهای دما، گیج فشار، بورد کنترلی آردوینو، پمپ آب، کندانسور و شیرهای کنترلی می باشد. به منظور ارزیابی خشک کن، آزمایش ها بر روی محصول نعناع و اسطوخدوس انجام گرفت. آزمایش ها برای نعناع در 4 سطح فشار خلائی 60،40،30، 80 کیلوپاسکال و برای اسطوخدوس در یک سطح فشار 30 کیلو پاسکال در خشک کن ساخته شده انجام گرفت. همچنین دو تیمار شاهد خشک کردن در مقابل خورشید و سایه درنظر گرفته شد. سینتیک خشک کردن در خشک کن توسعه داده شده مدل سازی شد. نتایج بررسی سینیتیک خشک کردن نشان داد؛ کمترین زمان خشک شدن برای نعناع مربوط به تیمار خشک کن با فشار80 کیلوپاسکال در 110 دقیقه و بیشترین زمان مربوط به تیمار سایه در 1080 دقیقه به دست آمد. برای اسطوخدوس زمان خشک شدن در خشک کن و سایه به ترتیب 188 و1620 دقیقه بدست آمد. نتایج مدل سازی نشان داد که مدل لگاریتمی برای محصول نعناع و مدل اصلاح یافته هندرسون و پابیس برای اسطوخدوس با مقادیر "R" ^"2" بیشتر از 96/0 و مقدار خطای RMSE کمتر از 05/0 به عنوان مدل های با بهترین عملکرد انتخاب شدند. از اسپکترومتر جرمی(GC-MS) و رنگ سنج جهت ارزیابی کیفیت اسانس و رنگ محصول نعناع و اسطوخودوس خشک شده در تیمار های مختلف استفاده شد. ترکیب اصلی به دست آمده برای نعناع، کارون بود که بیشترین مقدار آن مربوط به تیمار 30 کیلوپاسکال و کمترین مقدار آن مربوط به تیمار سایه بود و مقادیر آن ها به ترتیب 096/52 و706/24 درصد به دست آمد. نتایج به دست آمده برای اسطوخدوس نشان داد که ترکیب های اوکالیپتول و بورنئول بیشترین مقادیر را داشتند. بیشترین مقدار اوکالیپتول برای تیمار خورشید(908/30) و بیشترین مقدار بورنئول مربوط به تیمار سایه (698/24) به دست آمد. بررسی تغییرات رنگ محصول خشک شده نشان داد که مقدار خلاء بر روی تغییرات رنگ اثرگذار است و بهترین کیفیت نعناع از لحاظ رنگ مربوط به تیمار خلاء با فشار 80 کیلوپاسکال و برای اسطوخدوس برای تیمار خشک شده در خشک-کن خورشید- خلائی می باشد.