هادی نیری

شبکه‌های ارتباطی در مدیریت بحران‌های طبیعی و انسانی نقشی حیاتی دارند و آسیب‌پذیری آن‌ها می‌تواند دامنه بحران را به‌طور چشمگیری گسترش دهد. این پژوهش که حاصل تحقیق میدانی است با هدف مکان‌یابی بهینه پایگاه‌های امداد و نجات در محور سنندج–کامیاران، چارچوبی یکپارچه مبتنی بر تصمیم‌گیری چندمعیاره و بهینه‌سازی فرا تکاملی ارائه می‌کند. بدین منظور، نه لایه مکانی شامل بارش، نوع خاک، کاربری اراضی، ارتفاع، شیب، مخاطره رانش زمین، فاصله از جاده‌های اصلی، نقاط حادثه‌خیز، فاصله از مراکز درمانی و تراکم جمعیت در محیط ArcGIS استانداردسازی و در 5 طبقه آماده‌سازی شد. وزن نسبی معیارها با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) و نرم‌افزار Super Decisions با اطمینان از ناسازگاری کمتر از 1/0 تعیین گردید؛ به‌گونه‌ای که تراکم جمعیت (180/0) و نقاط حادثه‌خیز (150/0) بیشترین اهمیت و شیب (060/0) و ارتفاع (050/0) کمترین اهمیت را داشتند. وزن‌های به‌دست‌آمده به‌صورت Influence در ابزار Weighted Overlay اعمال و نقشه مطلوبیت در سه کلاس نامناسب، نسبتاً مناسب و مناسب تولید شد. برای ارتقای نتایج به سطح عملیاتی، طبقات مناسب به کاندیداهای نقطه‌ای تبدیل و 200 نقطه تصادفی استخراج شد؛ سپس الگوریتم رقابت استعماری (ICA) با پارامترهای تعداد کشورها=100، امپریالیست‌ها=10، نرخ انقلاب=2/0، ضریب جذب=2 و 500 تکرار اجرا و 10 مکان بهینه شناسایی گردید. خروجی‌ها نشان می‌دهد پهنه‌های بسیار مناسب عمدتاً در مجاورت شریان‌های اصلی، با تراکم جمعیت بالاتر و فاصله مناسب تا مراکز درمانی قرار دارند و از مناطق پرشیب، مرتفع و با خطر رانش بالا اجتناب شده است. انتخاب‌های ICA منحصراً در پهنه‌های مناسب واقع شده و الگوی پراکندگی متعادلی نسبت به شبکه ارتباطی دارند. جمع‌بندی نتایج این پژوهش که از طریق مشاهده .مصاحبه وپرسشنامه جمع آوری شدبیانگر کارایی چارچوب تلفیقی ANP–GIS–ICA در مدیریت پیچیدگی‌های مکانی، اولویت‌بندی داده‌محور و پیشنهاد مکان‌های عملیاتی برای استقرار پایگاه‌های امدادی است؛ به‌گونه‌ای که انتظار می‌رود زمان واکنش و ریسک‌های عملیاتی کاهش یافته و تاب‌آوری محور سنندج–کامیاران ارتقا یابد.