هادی نیری

آب به‌عنوان یک منبع قابل‌تجدید همواره به‌عنوان یک رکن اصلی توسعه مطرح بوده است که با افزایش جمعیت و افزایش نیاز آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت، شرب و بهداشت فشار زیادی به منابع آب زیرزمینی وارد شده است. در ایران از دیرباز استفاده گسترده از آب‌های زیرزمینی در کنار آب‌های سطحی رواج داشته است. به‌طوری‌که، امروزه بخش قابل‌توجهی از آب موردنیاز جهت مصارف کشاورزی، صنعت و شرب، از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود. مهم‌ترین منابع موجود مرتبط به هم برای تأمین نیازهای آبی، منابع آبی سطحی شامل دریا، دریاچه، رودخانه، برکه، و منابع آب زیرزمینی شامل چاه، چشمه، و قنات است. در تحقیق حاضر به بررسی احداث شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد گاوشان بر روی منابع آب زیرزمینی دشت کامیاران با استفاده از بسته نرم‌افزاری GIS پرداخته شد. بدین منظور، از پارامترهای هواشناسی، منابع آبی (چاه، چشمه، قنات، نهر، و موتور متحرک)، آمار چاه‌های پیزومتری سطح ایستابی دشت کامیاران مورداستفاده قرار گرفت. با استفاده از آمار موجود در ایستگاه هواشناسی محدوده موردمطالعه اطلاعات مربوط به این پارامترها به نرم‌افزار داده شد. سپس، با استفاده از آمار 12 حلقه چاه‌های پیزومتری به بررسی نوسانات سطح آب زیرزمینی آبخوان پرداخته شد. جهت بررسی سطح آب‌های زیرزمینی دشت کامیاران سال‌های آبی قبل از احداث سد (1388-1381) و بعد از احداث سد (1398-1391) موردبررسی قرار گرفته است. نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش حاکی از آن است که میزان استخراج آب از چاه، چشمه، قنات، نهر، و موتور متحرک برای دوره دوم (88-81) میزان 7913 هزار مترمکعب و برای دوره سوم (91-98) میزان 6978 هزار مترمکعب را نشان می‌دهد که استخراج در دوره سوم میزان 935 هزار مترمکعب کمتر از دوره دوم است. همچنین، از لحاظ سطح زیر کشت با استفاده از آب چاه، چشمه، قنات، نهر، و موتور در دوره دوم میزان 6/599 هکتار زمین زراعی زیر کشت رفته است، و در دوره سوم نیز آن میزان 4/485 هکتار مورداستفاده قرار گرفته است که دوره سوم زمین زراعی به میزان 2/114 هکتار کمتر نسبت به دوره دوم مورداستفاده قرار گرفته است. نتایج به‌دست‌آمده از نقشه چاه‌های پیزومتری سطح ایستابی به روش IDW نشان دا که چاه‌های پیزومتری در تمام 12 ماه در دوره سوم (98-91) شرایط افزایشی سطح ایستابی را نسبت به دوره دوم (88-81) نشان می‌دهد. در بخش مطالعات پیزومتری نشان از اختلاف در افزایش سطح ایستابی آبخوان‌ها در دوره سوم (91-98) به طور متوسط به میزان 67/3 متر نسبت به دوره دوم (81-88) دارد. این افزایش سطح ایستابی را می‌توان در دو فاکتور خلاصه کرد: 1. آبگیری سد گاوشان 2. کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی در دوره سوم نسبت به دوره دوم و متقابلاً استفاده از شبکه آبیاری و زهکشی در سطح دشت کامیاران افزایش‌یافته است.