این مطالعه به منظور بررسی اثر تغییر کاربری اراضی از مرتع به دیمزار بر برخی از مهم ترین خصوصیات خاک از قبیل ذخیره کربن آلی ذره ای در شهرستان های پاوه (حوزه روانسر) و جوانرود (حوزه لیله) واقع در استان کرمانشاه انجام گرفت. دو کاربری در هر منطقه شامل مرتع و دیمزاری که قبلا مرتع بوده است به عنوان تیمارهای مورد مطالعه انتخاب شدند. برای نمونه برداری از خاک، در هر کاربری، دو ترانسکت یکی عمود بر شیب و دیگری در جهت شیب و در طول هر ترانسکت ده پلات به صورت سیستماتیک مستقر گردید و از عمق 15-0 سانتی متر، نمونه های خاک برداشت شد. در حوزه لیله نتایج نشان داد که با تغییر کاربری اراضی از مرتع به نخودزار ماده آلی کل 27 درصد، نیتروژن کل 16 درصد، کربن آلی ذره ای 48 درصد و نیتروژن آلی ذره ای 25 درصد کاهش معنی داری داشتند (01/0p<). همچنین وزن مخصوص حقیقی از 11/2 به 28/2 گرم بر سانتی متر مکعب افزایش یافت (01/0p<). اگر چه تغییر pH خاک جزئی به نظر می رسد اما افزایش اندک آن با تغییرکاربری معنی دار بود (01/0p<). در حوزه روانسر تغییرکاربری اراضی مرتعی به دیم (کشت گندم) در درصد ماده آلی کل، کربن آلی ذره ای اختلاف معنی داری ایجاد نکرد (01/0p<)، اما نیتروژن کل 10 درصد و نیتروژن آلی ذره ای 4 درصد کاهش معنی دار داشت. تخلخل خاک 22 درصد فسفر 39 درصد کاهش داشت (01/0p<). در کلیه مناطق مقادیر درصد رطوبت اشباع، هدایت الکتریکی، وزن مخصوص ظاهری، گچ و آهک طی تغییر کاربری مرتع به اراضی زراعی تغییر معنی داری نکردند (01/0p<). در مرحله بعد با استفاده از رابطه رگرسیون گام به گام مهم ترین عوامل خاکی موثر بر تغییرات مواد آلی ذره ای که بسیار حساس به تغییرات مدیریتی هستند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بافت و درصد گچ خاک مهم ترین عومل خاکی موثر بر این تغییرات در کاربری دیم می باشند. در کاربری مرتع فسفر، هدایت الکتریکی و تخلخل مهم ترین عوامل موثر بر مواد آلی ذره ای بودند. نتایج کلی این بررسی نشان داد که حفظ مراتع طبیعی سبب حفاظت از ذخیره کربن آلی و مواد آلی ذره ای خاک و کاهش هدر رفت آن خواهد شد.
