به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در بین 25 ژنوتیپ عدس (Lens culinaris Medik.) در شرایط دیم شهرستان خرم آباد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1392-1391 اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر همه صفات مورد بررسی به جزء صفات تعداد ساقه اصلی و وزن کاه اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند (01/0p˂). با تجزیه همبستگی مشخص شد شاخص بهره-وری از بارش (**983/0=r)، وزن غلاف (**871/0=r)، شاخص برداشت دانه (**771/0=r) و عملکرد بیولوژیک (**747/0=r) بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را با عملکرد دانه داشتند. مطابق با تجزیه رگرسیون گام به گام نیز مشخص شد شاخص بهره وری بارش، شاخص برداشت غلاف، تلاش بازآوری و عملکرد بیولوژیک با اثر مثبت و وزن غلاف با اثر منفی با ضریب تبیین 5/98 درصد بر عملکرد دانه تأثیر گذار بودند. نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان داد که بیشترین اثر مستقیم روی عملکرد مربوط به عملکرد بیولوژیک (604/0) و سپس تلاش بازآوری (542/0) بوده است. با گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس 20 صفت مورد بررسی، ژنوتیپ های عدس در چهار گروه قرار گرفتند. تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ های عدس در سطح مولکولی با استفاده از 16 نشانگر SCoT مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع 186 نوار قابل نمره دهی به دست آمد. از تعداد کل نوارها 129 باند (35/69 درصد) چندشکل بودند. میانگین تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های مورد مطالعه با استفاده از نشانگرهای SCoT، 426/0 برآورد شد. تجزیه خوشه ای با استفاده از الگوریتم UPGMA و ضریب تشابه جاکارد انجام شد و ژنوتیپ ها در چهار گروه دسته بندی شدند. دامنه ضریب تشابه جاکارد در بین ژنوتیپ ها از 79% (Gachsaran و FLIP 05-53L) تا 60% متفاوت بود. برای مشخص کردن نشانگرهای مرتبط با هشت صفت مورفولوژیک تجزیه رگرسیون گام به گام صورت گرفت. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون، مشخص شد که مکان ژنی S20 (bp 900 ) بیشترین درصد تغییرات صفات وزن صددانه (7/31%) و شاخص بهره وری از بارش (7/29%) را تبیین می نماید. همچنین بیشترین ضریب تبیین برای صفات وزن غلاف (6/39%)، عملکرد دانه (1/36%) و عملکرد بیولوژیک (9/30%) مربوط به مکان ژنی S70 (bp750) بود. از نظر صفات مورفولوژیک و ژنتیکی تنوع قابل توجهی در بین ژنوتیپ های عدس مورد مطالعه وجود داشت.
