هادی امین رسولی

نهشته های مرز کامبرین زیرین و میانی در ایران دربرگیرنده واحدهای شیلی و کوارتزیت بالایی سازند لالون و کربنات های بخش زیرین سازند میلا است. نبودن فسیل های راهنما سبب شده است که زمین شناسان برای موقعیت مرز کامبرین زیرین و میانی دیدگاه یکسانی نداشته باشند. بیوهرم های ترومبولیتی در بخش زیرین سازند میلا (نزدیک 3 متر بالاتر از کوارتزیت بالایی) و ریف های اسکلتی که به تازگی در واحد شیلی سازند لالون کشف شده اند گواهانی است که به شناسایی مرز کامبرین زیرین و میانی در ایران و هم ارزهای جهانی آن انجامیده است. فزون بر این آنالیز رخساره ها و چینه نگاری سکانسی سنگ های کامبرین ایران، به شناسایی ناپیوستگی مشخصی بر روی واحد کوارتزیت بالایی سازند لالون انجامیده است که در بیشتر جای دنیا شناسایی شده است. در ناحیه تویه (جنوب باختر دامغان) واحد شیلی به طور ناپیوسته در روی واحد ماسه سنگی قرمز سازند لالون جای دارد و مرز بالایی آن با واحد کوارتزیت بالایی پیوسته است. در این برش دو افق ریف اسکلتی در بخش زیرین واحد شیلی شناخته شده است. در برش شهمیرزاد (60 کیلومتری باختر تویه) یک زون ریف ترومبولیتی در بخش زیرین سازند میلا (نزدیک 3 متر بالاتر از مرز ناپیوسته سازند لالون) دیده می شود. این ترومبولیت ها گنبدی شکل اند و در درون آن ها فابریک های لخته ای و چشم پرنده ای دیده می شود. نهشته های رودخانه ای قرمز رنگ وابسته به بالاترین بخش کامبرین زیرین (سازند زایگون و واحد پایینی ماسه سنگ سازند لالون) که در میان دو ناپیوستگی مهم جای دارند نشاندهنده وقفه ای در پیشروی جهانی کامبرین هستند و به گمان قوی همزمان با پسروی تیونین پیشین اند. ناپیوستگی شناسایی شده بر روی واحد کوارتزیت بالایی نشاندهنده پسروی مهم دیگری در سرانجام تیونین پسین است که به نابودی تمام موجودات اسکلتی ریف ساز کامبرین زیرین انجامیده است. پس از حادثه تیونین پسین، نابودی زیستی هاک بی، تنها ریف های میکروبیولیتی (استروماتولیت/ترومبولیت) در سنگ های کامبرین میانی جهان پدیدار می شوند. در نهشته های کامبرین زیرین ایران (برای نمونه، بخش های 1 و 2 سازند میلا در البرز)، همچنین، تنها ریف های ترومبولیتی- استروماتولیتی شناخته شده اند. واحد کوارتزیت بالایی سازند لالون، همسان کوارتزیت پسرونده هاک بی در امریکای شمالی و هم ارزهای آن در دیگر جاهای دنیا به طور پیوست