اسکان غیررسمی پدیده فراگیر و به مثابه یکی از چهره های بارز فقر شهری است که درون یا مجاور شهرها به شکلی خودرو، فاقد مجوز ساخت شکل می گیرد و گزینه های پیش روی فقرا برای دستیابی به مسکن با حداقل زمان و هزینه را فراهم می کند. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی و با استفاده از مطالعات اسنادی و میدانی سعی شده با بررسی گونه شناسی تطبیقی سکونتگاه های غیررسمی دو شهر سنندج و کرمانشاه، الگوی رایج اسکان غیررسمی و انواع سکونتگاه های غیررسمی بازشناسی شود. بر اساس یافته های پژوهش، سکونتگاه های غیررسمی در این دو شهر را می توان بر اساس معیارهای اصلی از جمله نحوه شکل گیری، روند تشکیل، قدمت شکل گیری ، موقعیت و مقیاس دسته بندی نمود. شرایطی همچون بستر طبیعی شهر، روند توسعه تاریخی شهر و جنگ؛ گونه های مختلفی از سکونتگاه های غیررسمی را شکل داده است. شهر کرمانشاه با سابقه تاریخی کهن در پهنه دشتی در یک حوزه حاصلخیز با پسکرانه روستایی غنی، از دامنه و تنوع بیشتر اسکان غیررسمی برخوردار بوده و شهر سنندج، در یک محیط محدود میان کوهی و پسکرانه محدود و یکدست تر، از تنوع و گوناگونی کمتری برخوردار بوده است. در حالی که در کرمانشاه روستای ادغام شده در شهر پدیده رایجی است، در هر دو شهر بیشترین الگو تقسیم و بازتقسیم زمین های کشاورزی و در موارد محدودی مربوط به دوره انقلاب نیز تصرف های عدوانی بوده است.
