حسن غریبی

آثار ادبی آیینۀ تمام­نمای احوال، عادات، آداب و رسوم یک جامعه است. با تحلیل و بازخوانی آثار ادبی بسیاری از زوایای فرهنگی، اجتماعی، شخصیتی و روانی مردم یک جامعه آشکار می­شود. در این میان، تصاویر کهن­الگویی میراث ناخودآگاه فردی و جمعی انسان است که در ادبیات از طریق ذهن خلاق و حساس هنرمندان تجلی می­یابد. این مقاله بر آن است که رمان حصار و سگ­های پدرم یکی از آثار برجستۀ شیرزاد حسن را برمبنای نظریۀ کهن­الگویی بررسی کند. این مقاله به شیوۀ کیفی بر اساس آثار نظریه­پردازانی همچون فروید، لاکان، کمپل و با تأکید بر نظریۀ کهن­الگوهای یونگ انجام شده است. روش انتخاب شده برای انجام پژوهش، روش تحلیل محتوای کیفی می­باشد که تحلیل بر اساس مضمون و جملات منتخب رمان و تطبیق با کهن­الگوها­ی یونگ انجام شده است. در این پژوهش، کهن الگوهای خود، آنیما و آنیموس، نقاب، سایه، قهرمان، پدر، اسطوره، مادر، اختگی، باکرگی و ... در داستان تحلیل می­شود و مشخص می‌گردد که پیرنگ و نقش شخصیت­های داستان بر پایه نظریات یونگ قابل بررسی است. ازجمله کهن­الگوهای پررنگ این رمان مرگ، سایه، اسطوره و قهرمان هستند. نقش اسطوره» و«قهرمان اسطوره­ای» در باور انسان­ها از گذشته تا به امروز چنان ریشه دوانده، حتی بعد از مرگ قهرمان داستان، کارکرد و تأثیر این کهن­الگو را می­توان مشاهده کرد. سایۀ پدر (= دیکتاتور) تا پایان داستان بر لحظه‌لحظه­ی زندگی افراد ساکن در حصار سنگینی می­کند. آنها حتی مرگ او را باور ندارند و می ­پندارند که به زودی بازخواهد گشت تا حصارش را بازپس گیرد.