فاطمه سرجوقیان

توده های نفوذی در منطقه اردستان، بخش مرکزی کمربند ماگمایی ارومیه-دختر قرار دارند که در طول این کمربند سنگ های آتشفشانی ائوسن و رخنمون هایی از توده های نفوذی از گابرو تا گرانیت دیده می شود. بررسی های سن سنجی اورانیوم- سرب روی بلورهای زیرکن نشان می دهد که سنگ های دیوریتی و گرانودیوریتی کوه دم در سن 9/53 تا 1/51 میلیون سال پیش، سنگ های گرانودیوریتی مهرآباد و نصرند در سن 8/36 تا 5/36 میلیون سال، سنگ های گرانودیوریت ظفرقند (شمال سلیمان آباد) در سن 6/24 میلیون سال پیش و سنگ های گرانودیوریتی فشارک در سن 5/29 میلیون سال پیش جایگزین شده اند و به عبارتی دیگر سنگ ها نفوذی مذکور از ائوسن زیرین تا میوسن زیرین تشکیل شده اند که دارای ویژگی های ژئوشیمیایی منیزین، کالک-آلکالن، متاآلومین تا جزئی پرآلومین و از تیپ سنگ های گرانیتوئیدی نوع I و مرتبط با فرورانش محسوب می شود. بررسی های دقیق تر بر توده های نفوذی ظفرقند با سن الیگوسن بالایی نشان می دهد که این سنگ ها حاوی انکلاو مافیک در اشکال گرد شده تا بیضوی هستند. از دیگر خصوصیات آن ها می توان به ریزدانه بودن بلورها در آن اشاره کرد که در برخی انکلاوهای بزرگتر به سمت مرکز دانه درشت تر می شوند. همچنین دارای حاشیه ناگهانی سینوسی در انکلاوهای کوچک و یا حاشیه تدریجی و واکنشی در انکلاوهای بزرگتر هستند. وجود بافت های غیر تعادلی نظیر زونینگ نوسانی با سطوح خورده شده در پلاژیوکلاز و درشت بلورهای ارتوکلاز با بافت پوئی کیلیتیک و آنتی راپاکیوی، تجمعات کانی های مافیک، آپاتیت سوزنی و حضور پلاژیوکلازهای کوچک درون پلاژیوکلازهای بزرگتر همگی تایید کننده اختلاط/آمیختگی ماگمایی است. این سنگ ها با نسبت ایزوتوپی ISr = 0.705123–0.705950 و εNd (24.6 Ma) = -1.04–1.03 و سن مدل TDM ~ 0.9 to 1.1 Ga حاکی از آن است که احتمالاً این توده براثر واکنش پوسته پایینی جوان با ترکیب متابازالتی و آمفیبولیتی (80 تا 90 درصد )و پوسته قاره ای قدیمی (10 تا 20 درصد) حاصل شده اند و ممکن است مقادیری گوشته و یا هضم پوسته ای را نیز به آن اضافه شده باشد. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی و سن سنجی به نظر می رسد این سنگ ها براثر فرورانش حاشیه فعال قاره ای در یک محیط کششی تشکیل شده اند.