فرزاد نصیری

قشر پیش‌پیشانی جانبی (DLPFC) به‌عنوان یکی از نواحی کلیدی در شبکه‌های اجرایی مغز، در پردازش و تنظیم عملکردهایی چون حافظه کاری، توجه پایدار و بازداری پاسخ نقش محوری دارد. شواهد عصب‌شناختی نشان داده‌اند که تحریک این ناحیه می‌تواند از طریق افزایش برانگیختگی قشری و تعدیل مدارهای نورونی مرتبط، به تقویت عملکردهای شناختی منجر شود. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای با جریان مستقیم (tDCS) با و بدون همراهی ضرب‌آهنگ دوگوشی (Binaural Beats) بر عملکردهای مذکور بود. پژوهش حاضر با طرح آزمایشی پیش‌آزمون پس‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری شامل دانشجویان 20 تا 35 ساله دانشگاه کردستان (سال 1403–1404) بود که 45 نفر از آن‌ها به‌صورت نمونه گیری دردسترس انتخاب و به‌طور تصادفی در سه گروه tDCS، tDCS همراه با ضرب‌آهنگ دوگوشی، و شم جای گرفتند. مداخله شامل 10 جلسه 30 دقیقه‌ای طی دو هفته بود که در آن تحریک tDCS با شدت 2 میلی‌آمپر بر ناحیه DLPFC راست (F4/Fp1) اعمال و ضرب‌آهنگ دوگوشی در فرکانس بتا (15 هرتز) ارائه شد. ابزارهای سنجش شامل آزمون‌های ان – بک و پاسات برای حافظه کاری، آزمون عملکرد پیوسته برای توجه پایدار و آزمون برو/ نرو برای بازداری پاسخ بودند. داده‌ها در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری یک‌ماهه جمع‌آوری و با تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد هر دو مداخله در مقایسه با گروه کنترل موجب بهبود معنادار عملکردهای شناختی شدند. گروه دریافت‌کننده مداخله ترکیبی (tDCS + ضرب‌آهنگ دوگوشی) در پس‌آزمون و پیگیری، عملکرد بهتری نسبت به گروه tDCS داشت و اثربخشی پایدارتر و گسترده‌تری در بهبود حافظه کاری، توجه پایدار و بازداری پاسخ نشان داد. به نظر می‌رسد تحریک ناحیه DLPFC راست از طریق ترکیب هم‌زمان تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای و ضرب‌آهنگ دوگوشی می‌تواند با تقویت هم‌نوسانی شبکه‌های اجرایی مغز، به ارتقای عملکردهای شناختی منجر شود. این یافته‌ها بر اهمیت انتخاب ناحیه DLPFC به‌عنوان هدف مداخله و نقش آن در طراحی پروتکل‌های نوین توان‌بخشی شناختی تأکید دارند.