مقایسه سیستم های رایج و سنتی کشاورزی اطلاعات مفیدی در خصوص دخل و خرج انرژی در سیستم های کشاورزی و ایجاد راهکارهایی در جهت استفاده موثر و کارآمد از انرژی فراهم می آورد. بدین منظور مطالعه ای با هدف مقایسه مزارع رایج و سنتی گندم استان کردستان از نظر جنبه های مختلف مصرف انرژی طی سالهای زراعی 1387 و 1388 در دشت دهگلان صورت گرفت. 50 مزرعه از مزارع دیم و 50 مزرعه از مزارع آبی گندم موجود در دشت دهگلان انتخاب و اطلاعات مربوط به نهاده های ورودی و عملکرد گندم در قالب پرسشنامه هایی از کشاورزان مربوطه استخراج گردید. سپس به منظور اعتبارسنجی اطلاعات دریافتی، در هر دو سال مزرعه ای به مساحت یک هکتار و بر اساس عملیات زراعی رایج در منطقه مورد کشت و کار قرار گرفت. نتایج نشان داد که مقدار کل انرژیهای ورودی در مزارع رایج آبی و دیم به ترتیب 08/49956 و 31/16598 مگاژول در هکتار محاسبه شد و این میزان در مزارع سنتی به ترتیب 82/19063 و 19/14471 مگاژول در هکتار برآورد گردید. میزان انرژی خروجی در مزارع رایج آبی، رایج دیم، سنتی آبی و سنتی دیم نیز به ترتیب 87/83247، 87/19448، 83/43605 و 39/18604 مگاژول در هکتار به دست آمد. بر این اساس مقادیر کارایی مصرف انرژی در سیستم های نامبرده به ترتیب 67/1، 17/1، 29/2 و 29/1 بود. سهم انرژیهای قابل تجدید که معیاری از پایداری سیستم های کشاورزی می باشند در گندم آبی از 4/72 درصد در مزارع سنتی به 7/12 درصد در مزارع رایج کاهش یافت و در گندم دیم نیز از 100 درصد در مزارع سنتی به 6/13 درصد در مزارع رایج نزول کرد. کاهش کارایی مصرف انرژی در سیستم های رایج نسبت به سیستم های سنتی و افزایش وابستگی نظامهای رایج به انرژیهای غیرقابل تجدید دو دلیل عمده ای هستند که نشان از کاهش پایداری تولید گندم در این منطقه دارند. بنابراین اگرچه مزارع رایج عملکردهای بالاتری نسبت به مزارع سنتی تولید می کنند اما با توجه به اتمام منابع غیرقابل تجدید، بالاخص سوختهای فسیلی در آینده لزوم تجدیدنظر در ارتباط با مصرف منابع انرژی بر در تولید گندم بسیار ضروری به نظر می رسد.
