فرزاد حسین پناهی قروچای

تجمع ماده خشک گیاهان ارتباط خطی با تشعشع فعال فتوسنتزی (PAR) تجمعی دارد و یکی از راههای افزایش جذب تشعشع در سیستمهای زراعی استفاده از کشت مخلوط است. بعلاوه کشت مخلوط ممکن است کارایی مصرف نور گیاهان را نیز بهبود ببخشد. این مطالعه با هدف ارزیابی جذب و کارایی مصرف نور در کشت مخلوط سریهای جایگزینی نخود و کنجد انجام گرفته است. آزمایش در قالب طرح اسپیلت پلات بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور شامل فاکتور اصلی A (روش کاشت) که از دو سطحa1 (کشت به صورت ردیفی) و a2 (کشت درهم) و فاکتور B(الگوی کاشت جایگزینی) که از پنج سطحb1 (تک کشتی نخود)، b2 (75% نخود +25% کنجد)، b3 (50% نخود +50% کنجد)، b4 (25% نخود +75% کنجد)، b5 (تک کشتی کنجد) به عنوان نسبت های کاشت تشکیل شده بود در سه تکرار انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که کاراریی مصرف نور کنجد در اغلب تیمارها بیشتر از نخود بود. مقادیر کارایی مصرف نور کنجد در طول فصل رشد از 33/1 تا 07/2 گرم بر مگاژول PAR در روش کشت ردیفی، و از 27/1 تا 66/1 گرم بر مگاژول PAR در روش کشت درهم متغییر بود. همچنین مقادیر کارایی مصرف نور نخود در طول فصل رشد از 86/0 تا 14/1 گرم بر مگاژول PAR در روش کشت ردیفی و از 48/0 تا 99/0 گرم بر مگاژول PAR در روش کشت درهم متغییر بود. همچنین نتایج نشان داد که کارایی مصرف نور کنجد و نخود در تمام تیمارهای مخلوط نسبت به تک کشتی افزایش پیدا کرد. به طور کلی مقادیر کارایی مصرف نور هر دو گیاه چه در شرایط تک کشتی و چه در شرایط مخلوط، در روش کشت ردیفی بالاتر از روش کشت درهم بود. بر این اساس بهترین تیمار قابل توصیه برای کشت مخلوط کنجد و نخود تیمار 75% نخود و 25% کنجد به شکل ردیفی می باشد که در آن میزان کارایی مصرف نور نخود در بالاترین حد ممکن (14/1 گرم به ازاء مگاژول) بوده و کارایی مصرف نور کنجد نیز در این تیمار بیشتر از مقدار تک کشتی شده است (89/1 گرم به ازاء مگاژول در این تیمار نسبت به 84/1 در تک کشتی). نتایج جذب نور نیز نشان داد که در تیمارهای مخلوط ردیفی میزان جذب نور به طور میانگین 36 درصد بالاتر از تک کشتی کنجد بود اما با تک کشتی نخود اختلاف چندانی نداشت. میزان جذب نور در روش کشت درهم بین 20 تا 25 درصد کمتر از روش کشت ردیفی بود. بعلاوه در این روش کشت اختلاف جذب نور در تیمارهای مخلوط با تیمارهای تک کشتی به اندازه روش کشت رد