فاتح حبیبی

رشد پایدار و بلند مدت جوامع در حال توسعه مستلزم رشد بهره وری محور است و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ آن ﻫﻤﻮاره از ﺳﻮی اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻣﻮرد ﺗﺄکید ﺑﻮده اﺳﺖ. رشد فزایندۀ نیازها، محدودیت منابع، در کنار تشدید تحریمها علیه ایران، لزوم توجه ویژه به ارتقاء بهره وری را نمایان می نماید. این پژوهش به بررسی تغییرات بهره‌وری بخش‌های مختلف اقتصادی اعم از کشاورزی، صنعت و خدمات به تفکیک استان های کشور با استفاده از شاخص مالم کوئیست طی سال های 1390-1399 پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که متوسط تغییرات کارایی در بخش کشاورزی، صنعت و خدمات به ترتیب برابر است با 989/0، 963/0، 994/0 و متوسط تغییرات تکنولوژی به ترتیب برابر است با 287/1، 241/1، 241/1 بوده، که در نهایت متوسط بهره‌وری عوامل به ترتیب برابر با 138/1، 102/1، 118/1 بوده است. این نتایج نشان می دهد که در بیشتر استان‌های کشور تغییرات کارایی و تغییرات تکنولوژی اثری همـسو بـر رشد بهره وری کل عوامل تولیدی در دوره مذکور نداشته است. در بخش‌های کشاورزی و صنعت به ترتیب در 23 استان (77 درصد)، 23 استان (90 درصد) متوسط تغییرات کارایی و تکنولوژی اثری همسو بر بهره‌وری نداشته است. همچنین بررسی تغییرات تکنولوژی در بخش‌های اقتصادی به تفکیک استان‌ها نشان می -دهد که تغییرات تکنولوژی در اکثر استان ها رشد مثبت داشته است. از نتایج جالب توجه این پژوهش این واقعیـت اسـت کـه در استان‌های کوچـک کـه دارای بنگاه‌هـایی بـا ظرفیـت محـدودتر و کـوچکتری در مقایـسه بـا استان‌های بزرگ‌تری هستند، افزایش درسطح بهره‌وری آنان به مراتب بیشتر بوده است. بخش خدمات در 17 استان (57 درصد) متوسط تغییرات کارایی و تغییرات تکنولوژیکی هر دو مثبت و همسو بر افزایش بهره‌وری داشته است. پیشنهاد می گردد تا سیاست هایی در جهت اصلاح و کاهش قوانین و مقررات و افزایش رقابت در بخش خدمات، تغییرات تکنولوژیکی، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی در بهبود زیرساخت‌‌‌ها، آموزش، تشویق نوآوری و توسعه اقتصاد دانش بنیان تدوین و اجرا گردد.