آفت کش های ارگانوفسفره به طور گسترده ای به عنوان حشره کش های موثر در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند. بقایای این سموم دفع آفات امروزه یکی از مهم ترین نگرانی های زیست محیطی است. اثرات مزمن ناشی از آفت کش ها حتی پس از قرار گرفتن در معرض دوزهای بسیار کم ممکن است رخ دهد، لذا تشخیص مقادیر هرچند اندک این ترکیبات از نظر زیست محیطی دارای اهمیت است. هدف از انجام این مطالعه شناسایی روشی سریع، ساده، ارزان قیمت، دقیق و قابل استفاده در محیط برای استخراج و همچنین شناسایی آفت کش دیازینون (به عنوان شاخصی از سموم ارگانو فسفره) به روش رنگ سنجی می باشد. در همین راستا ابتدا ماده نانو حفره سیلیکاتی MCM-48 به عنوان جاذب سنتز شد. سپس شرایط استخراج بهینه سازی شد، ابتدا نوع حلال، حجم حلال، تعداد دفعات شویش و زمان بهینه اختلاط برای واجذب بهتر بهینه سازی شد. سپس کارایی جاذب با استفاده از طراحی آزمایش با نرم افزار Design Expert و روش سطح پاسخ (RSM) و طراحی مرکب مرکزی (CCD) انجام شد. در این آزمایش ها دوز جاذب، pH محلول و میزان غلظت دیازینون به عنوان عوامل موثر بر استخراج و بازیابی بهینه سازی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده، حلال استون با حجم 2 میلی لیتر و 3 بار شستشو در زمان اختلاط 1 دقیقه بهترین شرایط جهت استخراج و واجذب بودند. همچنین شرایط بهینه استخراج بدست آمده از آزمایش های حاصل از نرم افزار شامل، دوز جاذب 84/2 گرم بر لیتر، pH محلول برابر با 4 و غلظت دیازینون 10 میلی گرم بر لیتر بود که در این شرایط مقدار بازیابی 77/89 درصد و مطلوبیت برابر با 873/0 بدست آمد. در بخش دوم به منظور ساخت حسگری ارزان، سریع، قابل استفاده در محل بدون نیاز به اپراتور متخصص نانو ذرات نقره سنتز شد. ویژگی های ساختاری حسگر سنتز شده با استفاده از آنالیز UV-vis مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده تشکیل نانو ذرات نقره در محلول زرد رنگ را تایید کرد. تشخیص دیازینون با کاهش پیک رزونانس پلاسمون سطحی نانو ذرات سنتز شده و تغییر رنگ از زرد روشن به زرد عمیق همراه بود. بر اساس نتایج به دست آمده حسگر در pH برابر با 9 و در زمان 2 دقیقه در بهترین شرایط تشخیص قرار دارد. در این شرایط رابطه ی خطی خوبی بین میزان جذب در 396 نانو متر و غلظت دیازینون در دامنه 005/0 تا 40 میلی گرم بر لیتر قرار دارد. میزان R2 برای غلظت های 005/0 تا 40 میلی گرم بر لیتر برابر با 962/0 بود. حد تشخیص روش نیز برابر با 13 میکرو گرم بر لیتر بدست آمد. جاذب و حسگر تولیدی در اغلب نمونه های زیست محیطی بازیابی قابل قبولی را نشان دادند. جاذب تولیدی توانایی خوبی در حذف یون های مزاحم دارد و شرایط را برای رنگ سنجی هموار می کند. حسگر تولیدی در حضور سموم و یون های مزاحم پس از حذف به وسیله ی جاذب با غلظت های مساوی آنالیت گزینش پذیری خوبی از خود نشان داد.
